زیاد بن ابیه
زِیادِ بنِ اَبیه (1ـ۵۳ق)
از امیران و حکام مشهور عرب در دورۀ بنی‌امیه. پدر عبیدالله بن زیاد بود و چون پدرش شناخته نبود به ابن ابیه (پسر پدرش) شهرت یافت. در خلافت ابوبکر اسلام آورد و در خلافت عمر کاتب مغیرة بن شعبه و سپس دبیر ابوموسی اشعری در بصره شد. در خلافت امیرالمؤمنین (ع) با عرض و فاداری به آن حضرت، فرمانروای ایالت فارس شد و با حفظ سمت، قائم‌مقام عبدالله بن عباس، والی بصره، بود و این سمت را تا صلح امام حسن (ع) در اختیار داشت. پس از شهادت علی (ع) از فرمان معاویه سرپیچید، اما مغیره او را به معاویه نزدیک کرد و معاویه با توجه به زکاوت و کاردانی زیاد، او را فرزند ابوسفیان و برادر ناتنی خود خواند و سپس به فرمانروایی بصره و کوفه منصوب کرد. زیاد از این پس برای جلب نظر معاویه به دستگیری و کشتار و شکنجۀ شیعیان پرداخت و جمع بسیاری را کشت. وی با قدرت و ارعاب بر نیمۀ شرقی عالم اسلام حکومت کرد و نخستین کسی بود که امارت عراقین (کوفه و بصره) را داشت. زیاد چون حکومت بصره را گرفت، خطبه‌ای بی‌ذکر «حمد و ثنای خدا» در تهدید مردم خواند که به خطبةالْبَتْراء (خطبۀ ناقص) شهرت دارد.