زیتون
زیتون (olive)
درختی همیشه سبز، متعلق به تیرۀ زیتون[۱]، جنس زیتون[۲]. از این جنس در ایران سه گونه در مناطق نیمه‌خشک و نیمه‌مرطوب شمال، شمال شرق، و جنوب می‌روید. از بین این گونه‌ها زیتون خوراکی[۳] اهمیت ویژه‌ای دارد که بومی آسیا است و وسیعاً در نواحی مدیترانه‌ای و نیمه‌حاره‌ای کشت می‌شود. این گیاه تا ارتفاع ۱۵ متر رشد می‌کند و شاخه‌های پیچ‌خورده و برگ‌های نقره‌ای نیزه‌مانندی دارد که روبه‌روی هم رشد می‌کنند. گل‌های سفید آن به میوه‌های بیضی‌شکل سبز‌رنگ کوچکی تبدیل می‌شوند که هنگام رسیدن به رنگ سیاه مایل به آبی در می‌آیند. میوه‌های آن را به‌صورت خشک، در آب نمک یا در روغن نگه می‌دارند، یا از آن روغن زیتون می‌گیرند. روغن آن زرد مایل به سبز کم‌رنگ است و بسیار مصرف می‌شود. این روغن در صابون، پماد، و لوبریکانت[۴]ها به‌کار می‌رود. به‌نظر برخی مؤلفان، زیتون خوراکی بومی ایران نیست، بلکه در گذشته دور، شاید هزار سال پیش، از طریق سوریه و مسیر جاده ابریشم، از ایتالیا وارد ایران شده است. عده‌ای معتقدند که خاستگاه آن بخش مرکزی ایران و بلوچستان است و دانه‌های آن را انسان، پرندگان یا عوامل دیگری پخش کرده‌اند.