زیست شناسی
زیستْ‌شناسی (biology)
دانش بررسی حیات. زیست‌شناسی دربرگیرندۀ همۀ علوم زیستی است. تشریح[۱] و فیزیولوژی[۲] (مطالعۀ ساختار و عمل موجودات زنده)، یاخته‌شناسی[۳] (مطالعۀ یاخته‌ها) جانورشناسی[۴] (مطالعۀ جانوران)، گیاه‌شناسی[۵] (مطالعۀ گیاهان)، بوم‌شناسی[۶] (مطالعۀ زیستگاه‌ها و برهم‌کنش‌های گونه‌های زنده)، رفتارشناسی جانوران[۷]، رویان‌شناسی[۸]، رده‌بندی[۹] آرایه‌شناسی[۱۰]، و پرورش (زادآوری[۱۱]) گیاهان در این حوزه جای دارند. به‌علاوه، زیست‌شناسان به بررسی ساختارهای مولکولی نیز می‌پردازند. این امور در زیست‌شیمی[۱۲]، زیست‌فیزیک[۱۳]، و وراثت[۱۴] (مطالعۀ گوناگونی و وراثت) نیز مطالعه می‌شوند. پژوهش‌های زیست‌شناسی به درک سرشت حیات منجر شده است. طی دهۀ ۱۹۹۰، حوزۀ مطالعات زیست‌شناختی با طرح ژنوم انسان[۱۵] گسترده‌تر شد. در این طرح نقشۀ کل رمز ژنتیکی ۲۳ زوج کروموزوم انسان تعیین شده است. واژۀ زیست‌شناسی را نخستین‌بار پزشک آلمانی، گوتفرید رینولد ترویرانوس[۱۶] (۱۷۷۶ـ۱۸۳۷)، در ۱۸۰۲ به‌کار برد و ژان لامارک[۱۷] کاربرد این واژه را رواج داد. گرچه پزشکان قرن ۵پ‌م، مانند بقراط[۱۸]، نخستین مشاهدات زیست‌شناختی دقیق را صورت دادند و گیاهان مفید طبی و خواص آن‌ها را توصیف کردند، مطالعات فیزیولوژیک علمی در غیاب ابزار، آزمایش و دانش سازمان‌یافته و واژگان اختصاصی به جایی نرسید. پس از رنسانس[۱۹] تحقیق و پژوهش آزاد ممکن شد. در قرن ۱۶، دانشنامه‌هایی مانند دانشنامۀ کُنراد گسنر[۲۰] (۱۵۱۶ـ۱۵۶۵) در باب تاریخ طبیعی منتشر شدند و کالبدشناسی نوین، به‌ویژه در دانشنامۀ پادوا[۲۱] و زیر نظر وسالیوس[۲۲]، مطرح شد. فابریسیوس[۲۳] بعدها این امر را پی گرفت. ویلیام هاروی[۲۴] با تحقیق دربارۀ گردش خون فیزیولوژی نوین را بنیاد گذاشت و لینه[۲۵] نظام طبقه‌بندی دونامی را معرفی کرد. در قرن ۱۹، کوشش برای درک خاستگاه‌های تنوع عظیم اشکال حیات منجر به عرضۀ چندین نظریه در تکامل زیستی شد که نظریۀ انتخاب طبیعی داروین از آن جمله است. بحث و جدال‌های بعدی دربارۀ فرآیندهای تکامل و کشف ساختار دی‌اِن‌اِی به دست واتسون[۲۶] و کریک[۲۷] (۱۹۵۳)، موجد علم جدید وراثت[۲۸] شدند. همچنین، به‌کارگیری اصول شیمی مواد آلی منجربه پیشرفت‌های زیست‌شیمی و پیدایی زیست‌شناسی مولکولی شد.
- ↑ anatomy
- ↑ physiology
- ↑ cytology
- ↑ zoology
- ↑ botany
- ↑ ecology
- ↑ animal behaviour
- ↑ embryology
- ↑ classification
- ↑ taxonomy
- ↑ breeding
- ↑ biochemistry
- ↑ biophysics
- ↑ Genetics
- ↑ Human Genome Project
- ↑ Gottfried Reinhold Treviranus
- ↑ Jean Lamarck
- ↑ Hippocrates
- ↑ Renaissance
- ↑ Konrad Gesner
- ↑ Padua
- ↑ Vesalius
- ↑ Fabricius
- ↑ William Harvey
- ↑ Linnaeus
- ↑ Watson
- ↑ Crick
- ↑ genetics