زیمبابوه (باستان شناسی)
زیمبابوه (باستان‌شناسی)(Zimbabwe)
(یا: زیمبابوۀ بزرگ[۱]؛ شونا زیمبابوه[۲]) به‌معنی خانۀ سنگ. ویرانه‌های وسیع با معماری سنگی، واقع در ۲۷کیلومتری بخش جنوب شرقی ویکتوریا[۳] در ماشونالند[۴]، زیمبابوه. این جایگاه از قرن ۳م اشغال شد، اما بناهای سنگی غول‌پیکر متعلق به قرن‌های ۱۰م تا ۱۵م‌اند. احتمالاً این بناها محصول کار قوم شونا[۵] است، که حاکمیت‌شان را در حدود ۱۰۰۰م تثبیت کردند و به‌منظور تجارت به استخراج کانی‌ها پرداختند. کشور جدید زیمبابوه نام خود را از این ویرانه‌ها گرفته است و نشان ملی آن نقش پرنده‌ای برگرفته از مجسمه‌های سنگ صابونیِ[۶] عقاب‌های ماهی‌خواری است که در آن‌جا یافت می‌شد. این کاوشگاه متشکل از خرابه‌هایی بر فراز تپه‌ها، قدیمی‌ترین سکونتگاه‌ها، متعلق به قرن ۱۰م، رشته‌ای از حصارهای سنگی روی برونز‌د خارایی[۷] معروف به آکروپولیس[۸]، ساختمانی بیضی‌شکل و حجیم، حصار بزرگ[۹]، با دیوارهای سنگی دَه‌متری، جایگاهی عبادی یا سیاسی موسوم به معبد و برجی مخروطی است که در مرحله‌ای بعد ساخته شد. ظروف چینی دورۀ مینگ و زیورآلاتی طلایی در ویرانه‌ها یافت شد. قوم شونا طلا، مس، قلع، و آهن استخراج می‌کردند. این جایگاه مرکز دادوستد با شهر کیلوا[۱۰]، واقع در ساحل شرقی افریقا، بود. برای ساختن پیکره‌های سنگ صابونی، که شاید در زیمبابوۀ بزرگ تولید شده باشند، از موادی استفاده می‌شد که ۲۴ کیلومتر دورتر از این محل قرار داشتند و ظروف سفالینی که در بستر‌های شهر کیلوا یافت شده‌اند از چین و دنیای اسلامی وارد می‌شدند. با این همه سفالینه‌های غیرلعابی خاصی در کیلوا ساخته می‌شد. شمش‌های طلا، مس، و زنگ‌های آهنی را از طریق زیمبابوۀ بزرگ و از راه‌های بازرگانی ایران، هند، و خاورمیانه صادر می‌کردند. زوال این جایگاه تقریباً هم‌زمان با زوال کیلوا بود و از وابستگی متقابل عواملی از قبیل محدودیت‌های محیط زیست یا تغییر جهت شبکۀ مبادلۀ موادّ خامی حکایت می‌کند که دادوستد کالاهای وارداتی از طریق آن‌ها صورت می‌گرفت.