ساخاروف، آندری (۱۹۲۱ـ۱۹۸۹)

ساخاروف، آنْدْری (۱۹۲۱ـ۱۹۸۹)(Sakharov, Andrei)

ساخاروف، آنْدْري

آنْدْری ساخاروف Andrei Sakharov
زادروز	1921م
درگذشت	1989م
ملیت	اهل شوروی
شغل و تخصص اصلی	فیزیک‌دان
آثار	کشور من و جهان (1975)، و هشدار و امید (1979)
گروه مقاله	فیزیک و مکانیک
جوایز و افتخارات	جایزۀ صلح نوبل 1975

فیزیک‌دان اهل شوروی، و از مبارزان راه حقوق بشر. با همکاری ایگور تام، بمب هیدروژنی شوروی را ساخت، ولی بعدها در برابر آزمایش سلاح‌های هسته‌ای شوروی به اعتراض برخاست و کمیتۀ حقوق بشر شوروی را بنیاد ‌گذاشت (۱۹۷۰). به‌سبب دفاع از حقوق بشر و مبارزه در راه خلع سلاح به جایزۀ صلح نوبل ۱۹۷۵ دست‌یافت. از ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۶، به اتهام انتقاد از عملیات شوروی در افغانستان به تبعید فرستاده شد. در ۱۹۸۹، به عضویت کنگرۀ نمایندگان خلق در اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی برگزیده شد و پیش از آن‌که در اواخر همان سال فوت کند، رهبری گروه اصلاح‌طلب آن‌جا را برعهده گرفت. ساخاروف در مسکو زاده شد. در آن‌جا درس خواند و همۀ پژوهش‌هایش را در مؤسسۀ فیزیک لبدف انجام داد. در ۱۹۴۸، با همکاری تام، اصل محصورسازی مغناطیسی پلاسماهای با دمای بالا را مطرح کرد. تحقیقات بعدی آنان مستقیماً منجر به انفجار نخستین بمب هیدروژنی شوروی در ۱۹۵۳ شد. در ۱۹۵۰، آنان مبنای نظری گداخت گرماهسته‌ای کنترل‌شده را تدوین کردند که برای تولید برق و دیگر مقاصد صلح‌جویانه به‌کار می‌رود. در اوایل دهۀ ۱۹۶۰، به تلاش برای خروج علوم شوروی از سیطرۀ تروفیم لیسنکوی زیست‌شناس و اعطای درجه‌ای از مصونیت سیاسی به دانشمندان پرداخت. مقالات علمی‌اش در دهۀ ۱۹۶۰ در زمینۀ ساختار عالم بودند. در زمینه‌های کاهش سلاح‌های هسته‌ای از سوی همۀ قدرت‌های هسته‌ای، افزایش همکاری‌های بین‌المللی، و برقراری آزادی‌های مدنی در روسیه نیز علناً فعالیت و تبلیغ می‌کرد. کتاب‌هایش، ازجمله ساخاروف سخن می‌گوید (۱۹۷۴)، کشور من و جهان (۱۹۷۵)، و هشدار و امید (۱۹۷۹)، ساخاروف را به شخصیتی بین‌المللی بدل کرد و مقامات شوروی را بر آن داشت که او را محدود کنند. هرچند تحقیقات آندری ساخاروف در اوایل دهۀ ۱۹۵۰ منجر به ساخت بمب هیدروژنی شوروی شد، در دهۀ ۱۹۶۰، او و همسرش، یلنا بونر، برای منع آزمایش سلاح‌های هسته‌ای به فعالیت پرداختند و به این ‌ترتیب، از مقامات شوروی فاصله گرفتند.

 

---