سازمان مرکزی اطلاعات

سازمان مرکزی اطّلاعات (Central Intelligence Agency)

سازمان مرکزي اطّلاعات

سازمان مرکزی اطلاعات
نام فارسی	سازمان مرکزی اطلاعات
نوع کاربری	سازمان اطلاعاتی ایالات متحده
نام لاتین	Central Intelligence Agency
نام های دیگر	سیا
سال تاسیس	۱۹۴۷م
دفتر مرکزی(مقر)	لانگلی، ویرجینیا
روسا	ویلیام کیسی، ریچارد هلمز و جورج بوش
علت تاسیس / تشکیل	براندازی رژیم های چپ گرا و حمایت از منافع مالی ایالات متحده
گروه مقاله	نهادهای اطلاعاتی و امنیتی- جهان

(یا: سیا) سازمان اطلاعاتی ایالات متحد، تأسیس در ۱۹۴۷. این سازمان عموماً به قصد براندازی رژیم‌های چپ‌گرا یا حمایت از منافع مالی ایالات متحده، به مداخلۀ فعال در کشورهایی چون جمهوری دموکراتیک کنگو (زئیر سابق) و نیکاراگوا پرداخته است. از ۱۹۸۰ تمامی فعالیت‌های سرّی سیا می‌بایست به‌موجب قانون ترجیحاً پیش از اجرا به آگاهی کنگره برسد و رئیس‌جمهور اجازۀ اجرای آن‌ها را صادر کند. در ۱۹۹۴، بودجۀ تخمینی سیا حدود ۳.۱ میلیارد دلار بود. پس از آن‌که موقعیت این سازمان به‌سبب رسوایی آلدریچ آرنس، از عاملان سیا و مدت‌ها جاسوس کا گ‌ ب، کاهش یافت، جان دویچ در ۱۹۹۵، مدیریت سیا را به‌عهده گرفت. در ۱۹۹۷، جورج تنت مدیر سیا شد. سیا، که از دل دفتر سرویس‌های استراتژیک زمان جنگ سربرآورد و کنگرۀ ایالات متحده آن را به‌منزلۀ بخشی از قانون امنیت ملی و مطابق الگوی سرویس‌های مخفی انگلستان تشکیل داد، قرار بود فقط در خارج از کشور در جنگ سرد به‌کار گرفته شود. مثلاً، این سازمان در بازگرداندن شاه ایران به قدرت در ۱۹۵۳، ویتنام جنوبی (در جریان جنگ ویتنام)، شیلی (کودتا برضد آلنده، رئیس‌جمهور آن کشور)، و کوبا (خلیج خوک‌ها) مشارکت داشت؛ در جبهۀ داخلی نیز به‌شکل غیرقانونی در رسوایی سیاسی واترگیت دست داشت و در دهۀ ۱۹۷۰، با ازدست‌رفتن نفوذ ایالات متحده در ایران، افغانستان، نیکاراگوئه، یمن و دیگر نقاط، اعتماد عمومی از این سازمان سلب شد. مقر سیا در لانگلی واقع در ویرجینیاست. ویلیام کیسی، ریچارد هلمز، و جورج بوش ازجمله مدیران سابق سیا بوده‌اند. مدیر سیا درعین حال هماهنگ‌کنندۀ همۀ سازمان‌های اطلاعاتی ایالات متحده است. بودجۀ کل سازمان‌های اطلاعاتی ایالات متحده در ۱۹۹۴ تقریباً ‌۲۸میلیارد دلار بود. وظایف اطلاعاتی داخلی را دفتر تحقیقات فدرال (اف‌بی‌آی) انجام می‌دهد. در آوریل ۱۹۹۷، جزئیات یکی از بزرگ‌ترین شکست‌های سیا از بدو تشکیل آن برملا شد. در جریان تلاش نافرجامی که سیا برای براندازی صدام حسین، رهبر عراق، صورت داده بود بیش از ۳۰۰ تن عراقی کشته شدند. سیا اعتباراتی مالی در اختیار یکی از گروه‌های مخالف رژیم عراق (پیمان ملی عراق) قرار داد، که محرّک کودتایی برضد رهبر عراق شد. در ژوئن ۱۹۹۶، صدام حسین پیش‌دستی کرد و با اعدام و شکنجۀ بسیاری از افسران عراقی این کودتا را به راحتی درهم کوبید. در اوت همان سال نیز تانک‌های عراقی در جنگ داخلی کردستان مداخله کردند و ۱۲۰ تن از اعضای گروه ناراضیان تحت حمایت سیا را دستگیر کردند و کشتند. این شکست به منحل‌شدن عملیات گستردۀ سیا در شمال عراق انجامید و به تبع آن در ۱۹۹۷ جان دویچ، مدیر سیا، ازمقام خود کناره گرفت. در اکتبر ۱۹۹۷، سیا برای نخستین‌بار در تاریخ حیات خود، بودجۀ حکومت را برای عملیات جاسوسی افشا کرد. جورج تنت، مدیر وقت سیا، اعلام کرد که حکومت ایالات متحد سالانه ۲۶.۶میلیارد دلار صرف عملیات اطلاعاتی ملی، ازجمله بودجۀ سیا، سازمان اطلاعات دفاعی، ادارۀ شناسایی ملی و شعبه‌های گردآوری اطلاعات می‌کند. افشای این اطلاعات از سوی سیا در واکنش به دعوایی در چارچوب قانون آزادی اطلاعات صورت گرفت. به‌موجب همین قانون، نتایج تحقیقات داخلی که سیا در دهۀ ۱۹۶۰ دربارۀ فاجعۀ خلیج خوک‌ها انجام داده بود در فوریۀ ۱۹۹۸ منتشر شد. در این سند به جای جان کندی، رئیس‌جمهور وقت ایالات متحد، سیا مقصر این شکست قلمداد شده بود.  

 

---