سازمان چریک های فدایی خلق
سازمان چریک‌های فدایی خلق
بزرگ‌ترین گروه چریکی چپ ایران در سال‌های آخر سلطنت پهلوی که پس از واقعه سیاهکل (۱۹ بهمن ۱۳۴۹) و در فروردین ۱۳۵۰ش از ادغام دو گروه جزنی ـ ظریفی و احمد زاده ـ پویان، تشکیل شد. این سازمان به مبارزۀ مسلحانه علیه رژیم پهلوی معتقد بود. سازمان چریک‌های فدایی خلق در طی حدود هفت سال رویارویی مسلحانه با رژیم سلطنتی، عملیات متعددی انجام داد و گروهی از بلندپایگان رژیم پهلوی ـ ازجمله سپهبد فرسیو و فاتح، سرمایه‌دار معروف ـ را ترور کرد و یا در مراکز دولتی، سفارت‌خانه‌ها و دفاتر کشورهای خارجی در ایران بمب‌گذاری کرد. سازمان فدائیان خلق در این مدت جمعاً ۱۷۲ تن از اعضای خود، ازجمله امیرپَرویز ویان، مسعود احمدزاده، بیژن جزنی و حمید اشرف، را در مبارزه با رژیم پهلوی ازدست داد. سازمان چریک‌های فدایی خلق در طی حیات خود با انشعابات متعددی روبه‌رو شد. در مهر ۱۳۵۵ گروهی از اعضای سازمان با نام «فداییان منشعب» به «حزب توده ایران» پیوستند. در اردیبهشت ۱۳۵۸ اشرف دهقانی و چند تن دیگر با جدایی از سازمان، گروه مجزایی را تشکیل دادند که با حذف عنوان سازمان به «چریک‌های فدایی خلق» موسوم شدند. در خرداد ۱۳۵۹مهم‌ترین انشعاب در سازمان رخ داد. اختلافات اکثریت و اقلیت اعضای کمیتۀ مرکزی سازمان علنی شد و دو گروه اکثریت و اقلیت شکل گرفت. اکثریت با حذف عنوان چریک‌ها، سازمان فدائیان خلق ایران خوانده شد و اقلیت همچنان نام سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران را به‌‌کار گرفت. با انشعابات بعدی، هرکدام از این دو گروه خود به گروه‌های دیگری منشعب شد و نهایتاً چندین گروه مختلف از درون سازمان به‌‌وجود آمد. مخالفت و مقابلۀ آن با انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی ایران، انشعاب‌های متعدد و اعدام و کشته‌‌شدن بسیاری از رهبران و فعالان سازمان، و مهاجرت گروه کثیری از آنان به خارج، به توقف فعالیت‌ها و ازمیان رفتن عملی آن پس از ۱۳۶۲ش انجامید.