سبزه میدان (تهران)
سبزه‌میدان (تهران)
جنوب میدان ارگ و شرق خیابان پانزده خرداد. از دورۀ زندیان تا اواسط دورۀ قاجار، برای تأمین نیاز اهالی تهران در آن سبزی کشت می‌شد. از این رو، به سبزی‌میدان شهرت داشت که به مرور به سبزه‌میدان تبدیل شد. ورودی مردم به ارگ سلطنتی بود. روزها برای تسهیل در رفت‌وآمد، یک پل تخته‌ای روی خندق جنوبی ارگ می‌زدند، به این سبب به میدان تخته‌پل نیز شهرت داشت. در دورۀ فتحعلی‌شاه، مسجد شاه (مسجد امام خمینی کنونی) در سبزه‌میدان احداث شد. در سبزه‌میدان یک چوبه‌دار (قاپُق) نصب شده بود و مجرمان در آن‌جا به دار آویخته می‌شدند. ازجملۀ آن‌ها هفت نفر بابی بودند که به اتهام ترور ناصرالدین‌شاه اعدام شدند. کسبۀ کم‌مایه مانند جگرکی‌ها، نعل‌بندها و مرغ‌فروش‌ها در سبزه میدان به کار اشتغال داشتند. در ۱۲۶۸ق، آن‌جا را که بسیار آلوده و بدمنظر شده بود، به دستور امیرکبیر با دو طبقه مغازه در دورتادور، تجدید بنا کردند و از سه طرف شرق، غرب و جنوب به بازار راه دادند. مغازه‌ها تاق ضربی و یک ورودی مثلثی شکل کاشی‌کاری داشتند. کف میدان سنگ‌فرش بود و یک حوض بزرگ مستطیل پر از غاز و اردک در وسط داشت که اطراف آن درخت‌کاری شده بود. در مدخل میدان به بازار، دروازه‌ای سنگی بود که دو برج کاشی‌کاری داشت و سردر کاشی‌کاری آن با تصویر سربازان مسلح در اندازه‌های طبیعی تزیین شده بود. بالای سردر پرچم‌های ایران در اهتزار بود. سبزه‌میدان، مرکز مهم تجاری شده بود و اروپایی‌ها به‌خصوص ایتالیایی‌ها در آن به تجارت اشتغال داشتند. معروف‌ترین مغازه‌های آن که در حکم دکترهای علفی بودند، عطاری‌ها به‌شمار می‌رفتند. دالان گبرها در غرب سبزه‌میدان بود و دیگر کسبۀ مهم آن سلمانی‌های دوره‌گرد بودند. در جنوب غربی آن در انتهای بازار توتون‌فروش‌ها، مجمع‌الصنایع قرار داشت. تراموای اسبی تهران یک ایستگاه در سبزه‌میدان داشت. قورخانه تهران در سبزه‌میدان بود و در دورۀ مظفرالدین شاه، ادارۀ بلدیه (شهرداری) در آن‌جا تأسیس شد. بازار مکارۀ تهران که هر سال در ماه رمضان در صحن امامزاده زید تشکیل می‌شد، پس از تجدید بنای سبزه‌میدان، در آن‌جا برپا می‌شد. سبزه‌میدان از مراکز مهم عزاداری ماه‌های محرم و صفر در تهران بود. در دورۀ رضاشاه پهلوی با احداث خیابان بوذرجمهری، حجره‌های شمالی سبزه‌میدان تخریب شدند و به‌جای آن‌ها دو طبقه در قسمت‌های دیگر میدان افزودند. در همان زمان، چلوکبابی شمشیری در قهوه‌خانه‌ای قدیمی در سبزه‌میدان دایر شد که شهرت بسیار یافت و هنوز دایر است. امروزه در محوطۀ سبزه‌میدان، دو آب‌نما با دو مجسمۀ بزرگ از قو، دو باغچه و بازار زیرزمینی طلا و جواهر تهران وجود دارد.