سد بلند آسوان
سدّ بلند آسْوان
سد خرده‌سنگی مهمی در رود نیل، نزدیک آسوان[۱]، در مصر، به ارتفاع ۱۱۱ و درازای ۳,۶۰۰ متر. گنجایش آب آن ۴۲,۶۰۰,۰۰۰ مترمکعب است. احداث این سد با سرمایه‌گذاری شوروی در ۱۹۶۰ آغاز شد و در ۱۹۷۰ به پایان رسید. سد بلند آسوان قدرت تولید ۲,۱۰۰ مگاوات برق را دارد. دریاچۀ پشت این سد، که به دریاچۀ ناصر[۲] معروف است، حدود ۵۶۰ کیلومتر در پشت سد بلند آسوان امتداد می‌یابد. احداث این سد موجب شد تا طغیان‌های سالانۀ رود نیل برای نخستین‌بار مهار و آب مورد نیاز برای آبیاری و مصارف صنعتی و محلی تأمین شود. این سد همچنین کشتی‌رانی را در اطراف آسوان بهبود بخشیده است و در عین حال، برق زیادی تولید می‌کند. نواحی کشاورزی نیز بیست درصد افزایش یافته‌اند. ایجاد دریاچۀ ناصر مستلزم آن بود که ۹۰هزار نفر از مصریان و عشایر نوبه‌ایِ[۳] سودان نقل مکان کنند. بعضی از بناهای تاریخی را نیز برای این که به زیر آب نروند، از محل خود جابه‌جا کردند؛ به‌ویژه معبد ابوسیمبل، که به ۶۰ متر بالاتر از محل اصلی خود منتقل شد، و معبد فیلای[۴]، که به جزیرۀ مرتفع‌تر آگیل‌کیا[۵] انتقال یافت. نخستین سد آسوان با ۲ کیلومتر درازا و ۵۴ متر ارتفاع در ۱۹۰۲ و ۶ کیلومتر پایین‌تر از محل کنونی سد بلند آسوان ساخته شد. آب مورد نیاز برای آبیاری از دریاچۀ سد قدیمی و با حجمی معادل ۱.۵میلیون لیتر در ثانیه تأمین می‌شود. احداث سد بلند اسوان بخشی از طرح مهم تأمین منابع آب بود، که اهداف تأمین آب برای آبیاری، مصارف محلی و صنعتی، تولید نیروی برقابی، و مهار سیل را دنبال می‌کرد. در ابتدا قرار بود که بودجۀ طرح را امریکا تأمین کند، ولی در ۱۹۵۶ امریکا پیشنهاد خود را پس گرفت؛ این امر سبب شد که مصر کانال سوئز[۶] را ملّی اعلام کند و درپی آن نیروهای انگلیسی، فرانسوی، و اسرائیلی به این کشور حمله کردند. سرانجام شوروی (سابق) بودجۀ طرح سد مزبور را تقبل کرد و با امضای عهدنامه‌ای در ۱۹۵۹ توافق حاصل شد که حقوق آبی جدیدی به سودان تعلق گیرد و برای بخش‌هایی از درۀ نیل[۷]، که در مسیر طغیان دریاچۀ پشت سد قرار دارند، غرامت پرداخت شود.