سرخ پوستان آندی
سرخ‌پوستان آنْدی (Andean Indians)
اقوام بومی ساکن در رشته‌‌کوه‌های آند، از اکوادور تا پرو و شیلی در امریکای جنوبی. این اقوام شامل دو گروه ساحل‌نشین و کوه‌نشین‌اند. بسیاری از تمدن‌های آندی، نتیجۀ توسعۀ جوامعِ محلی ماهی‌گیر ـ شکارچی ـ کشاورز این منطقه‌اند که همۀ آنان پیش از سلطۀ اینکا[۱]ها وجود داشته‌اند. اینکاها همۀ این منطقه را زیر سلطۀ خود گرفتند و از حدود ۱۲۰۰م بر آن حکومت کردند. نخستین تمدن آندی، تمدن چاوین[۲] (ح ۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰پ‌م) بود و پس از آن شماری از کشورـ شهرهای قدرتمند و بزرگ ساحلی، همچون موچیکا[۳]، چیمو[۴]، نازکا[۵] و پاراکاس[۶]، در این منطقه پدید آمدند. زمانی که نفوذ اینکاها گسترش یافت، این منطقه زیر سلطۀ تیائوئاناکو[۷]ها بود. اینکاها سراسر منطقه را زیر سیطرۀ خود بردند، اهالی را در امپراتوری خود جای دادند و زبانِ کوئچوآ[۸] را بر همۀ آنان تحمیل کردند. امروزه بیش از ۱۰میلیون نفر به این زبان، که از خانوادۀ زبان‌های آندی ـ استوایی است، تکلم می‌کنند.