سرپایان
سَرْپایان (cephalopoda)
رده یا گروهی از نرم‌تنان دریایی شکارچی، دارای دهان و سری احاطه‌شده با بازوها. سرپایان زیرک‌ترین، سریع‌ترین، و بزرگ‌ترین جانوران فاقد ستون مهره‌اند. بعضی از آن‌ها نور نظرگیری تولید میکنند و در اعماق دریا زندگی میکنند. سرپایان تکامل‌یافته‌ترین دستگاه عصبی[۱] و دستگاه حسی[۲] را در بین بی‌مهره‌گان[۳] دارند. چشم برخی از آن‌ها بسیار شبیه چشم مهره‌داران[۴] است. نمونه‌هایی از سرپایان عبارت‌اند از اسکوئید (ماهی مرکب)، اختاپوس (هشت‌پا) و کاتل‌فیش (سپیداج). صدف در اغلب سرپایان تحلیل رفته است یا اصلاً وجود ندارد. سرپایان معمولاً با جُبّه[۵] و به کمک بازوی شناور حرکت میکنند، اما می‌توانند آب را از سیفون[۶] خود به صورت فواره بیرون بفرستند و با حرکتی جت‌مانند خود را عقب بکشند. ماهی مرکب می‌تواند با سرعت یازده کیلومتر در ساعت از دست شکارچی‌ها بگریزد. سرپایان بسیار سریع رشد میکنند و احتمالاً در یک‌سالگی بالغ می‌شوند. هشت‌پای مادۀ معمولی پس از جفت‌گیری ۱۵۰هزار تخم می‌گذارد و حدود شش هفته برای خارج‌شدن بچه‌ها منتظر می‌ماند. پس از تفریخ[۷] (بیرون آمدن بچه‌ها از تخم)، هشت‌پای ماده می‌میرد. اگرچه عادات تولید مثلی[۸] بسیاری از سرپایان مشخص نیست، به نظر می‌رسد مرگ پس از تخم‌ریزی در بین آن‌ها متداول باشد. اسکوئید (ماهی مرکب) هومبولت[۹]، با نام علمی Dosidicus giges، ممکن است به طول ۳.۵ متر برسد و وزنی بیش از ۱۳۰ کیلوگرم پیدا کند. اطلاعات کمی راجع به اسکوئید (ماهی مرکب) غول‌آسا، Architeuthis dux، در دست است. بزرگ‌ترین نمونۀ صید شده بیست متر طول و حدود یک تُن وزن داشته است.