سزار
سِزار (Caesar)
(یا: قِیصَر) نام خانوادگی یولیوس سِزار[۱] و لقب امپراتوران بعد. نخست نوۀ خواهر و پسرخواندۀ یولیوس سِزار، یعنی اوکتاویانوس[۲]، امپراتور اوگوستوس[۳] آینده، این لقب را بر خود نهاد. از آن پس، «سزار» به نام خانوادگی امپراتور و جانشینانش تبدیل شد. وقتی که نرون[۴]، امپراتور روم، آخرین عضو خاندان یولیو ـ کلودین[۵]، درگذشت، همۀ جانشینانش از گالبا[۶] به بعد، قیصر نامیده شدند. بدینترتیب آنچه زمانی نام خانوادگی بود به لقب تبدیل شد. هادریان (۱۱۷ـ۳۸پم) روشی را پایه گذاشت که بهموجب آن لقب سِزار برای کسی بهکار میرفت که آشکارا وارث تاج و تخت امپراتوری بود. القاب تِزار[۷] در روسیه و کایزر[۸] در آلمان از همین لفظ گرفته شدهاند. تلفظ لاتینی این نام «کایْسار» است که در زبان عربی بهصورت قیصر درآمده و همین ضبط در فارسی بهکار میرود. سزار تلفظ فرانسه آن است.