سلیم عثمانی اول
سَلیم عثمانی اول (آماسیه ۸۷۲ـ۹۲۶ق)
(یا: یاوُز [= سخت‌گیر، مهیب] سلطان سلیم) نُهمین سلطان عثمانی (حک: ۹۱۸ـ۹۲۶ق/۱۵۱۲ـ۱۵۲۰م). پسر بایزید دوم بود و در پادشاهی پدر حکمرانی طرابوزان را داشت و پس از او با حمایت یَنی‌چری‌ها به سلطنت رسید. سلیم بی‌رحمانه بعضی از خاندان خود را، که مدعی تاج و تخت بودند، کشت و پایه‌های حکومت خود را محکم کرد. عقاید مذهبی شاه اسماعیل اول صفوی و تعصب ضدشیعی سلیم عاقبت موجب جنگ آن دو، پس از مبادلۀ نامه‌ها و هدایای توهین‌آمیز، در دشت چالْدُران شد که به پیروزی سلیم انجامید (۹۲۰ق). همچنین سلیم، در نبرد تورناداغ، علاءالدوله ذوالقدر را شکست داد، به دیار بَکْر و ممالیک لشکر کشید و بر قانصوره غوری در نزدیک حلب پیروز شد، با فتح قاهره خلافت را از متوکل عباسی گرفت و ادامۀ خلافت را به سلاطین عثمانی واگذار کرد و با تسلط بر مکه و قبایل صحرانشین، لقب «خادم الحرمین الشریفین» را برای سلاطین عثمانی به یادگار گذاشت. فتوحات سلیم در دورۀ کوتاه سلطنتش موجب وحشت اروپاییان شد. سلیم زمانی که می‌خواست به جزیرۀ رودِس حمله کند، در قرارگاه چورلی درگذشت و در نزدیکی مسجدی به نام خود به خاک سپرده شد. سلیم اگرچه فرمانروایی خودرأی و بی‌رحم بود و بهسبب کشتار و اعدام‌هایش به یاوُز مشهور شد، در سازمان‌دهی کشور توانا بود و در سلطنت او امپراتوری عثمانی اقتدار بسیار یافت. وی به مطالعۀ آثار فارسی و فلسفه و عرفان علاقه‌مند بود و در دربارش انجمن‌های ادبی و علمی با حضور شاعران و دانشمندان برپا می‌شد. برخی شاعران ترکی و فارسی‌گو او را مدح کرده‌اند و آثار ترکی و فارسی فراوانی به نام او، تألیف و ترجمه شده است. بناهای بسیاری نیز به فرمان او ساخته شد. هدف خیمه‌شب‌بازی سیاسی «شاه سلیم» یا «سلیم خان» که در دورۀ صفویه در ایران پدید آمد، سلطان سلیم بود که بهسبب شکست ایرانیان در جنگ چالدران به طنز و انتقاد از این سلطان می‌پرداخت. سلطان سلیم به فارسی و ترکی شعر می‌سرود و سلیم و سلیمی تخلص می‌کرد. دیوان فارسی او شامل غزل، قصیده و قطعه، ابتدا در استانبول (۱۳۰۶ق) و سپس به فرمان ویلْهِلْم دوم، امپراتوری آلمان، در برلین (۱۹۰۴) چاپ شد.