سنجابی، کریم (کرمانشاه ۱۲۸۳ـ۱۳۷۵ش)

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

سَنجابی، کریم (کرمانشاه ۱۲۸۳ـ۱۳۷۵ش)

سَنجابي، کريم

دبیر کل جبهۀ ملّی، وزیر فرهنگ در دورۀ مصدق، عضو شورای انقلاب و نخستین وزیر امور خارجه پس از انقلاب. فرزند قاسم‌خان سردار ناصر (رئیس ایل سنجابی). سنجابی در کرمانشاه، تهران، پاریس و برخی شهرهای امریکا تحصیل کرد و با دانشنامۀ دکتری در رشتۀ حقوق فارغ‌التحصیل شد. فعالیت‌های سیاسی او از مبارزه و مخالفت با حزب توده و فرقۀ دموکرات در زمان اشغال آذربایجان آغاز شد. در زمان نهضت ملّی به همکاری با دکتر مصدق پرداخت و مدتی وزیر فرهنگ در کابینه وی بود. سنجابی یکی از اعضای هیئت اعزامی به دیوان لاهه در مناقشۀ نفت جهت استیفای حقوق ملت ایران بود و در مجلس شورای ملّی دورۀ هفدهم عضو فراکسیون جبهۀ ملّی بود. پس از کودتا دستگیر و مدتی بعد آزاد شد. سپس در تأسیس جبهۀ ملّی دوم شرکت کرد و در ۱۳۳۹ و ۱۳۴۰ به فعالیت‌های پارلمانتاریستی روی آورد. مدتی بعد به‌جرم شرکت در تظاهرات جلالیه و مزار شهدای ۳۰ تیر در ۱۳۴۰ دستگیر شد و مجدداً در بهمن ۱۳۴۱ به ‌جرم مخالفت با رفراندوم انقلاب شاه و مردم بازداشت شد و پس از آن با نگارش نامه‌ها و انتشار بیانیه‌هایی به فعالیت خود ادامه می‌داد. با اوج‌گیری انقلاب اسلامی، در مقام دبیرکل جبهۀ ملّی در پاریس با امام‌خمینی ملاقات کرد و امام ایشان را به عضویت شورای انقلاب برگزید، امّا وی نپذیرفت و در عوض در سمت وزیر خارجه در دولت مهندس بازرگان شروع به‌کار کرد. در بهار ۱۳۵۹ از این سمت استعفا کرد و به‌کار در جبهۀ ملّی پرداخت. در این دوره به‌سبب اتخاذ مواضع انتقادی در مقابل نظام و نهادهای انقلابی، خصوصاً مخالفت با لایحۀ قصاص تحت تعقیب قرار گرفت و سرانجام جبهۀ ملّی غیرقانونی اعلام شد و عناصر اصلی آن دستگیر و زندانی شدند. سنجابی به لندن رفت و تا پایان عمر آن‌جا بود. برخی از تألیفات وی عبارت است از دعوای دیوان لاهه، تاریخ عقاید اقتصادی (ترجمه)، اصول نظریات اقتصادی سوسیالیست‌ها، خاطرات سیاسی، امیدها و ناامیدی‌ها و مجموعه‌سخنرانی‌ها.