سنگ خروجی

سنگ‌ خروجی (extrusive rock)

(یا: سنگ آتشفشانی) سنگ آذرینی که در سطح زمین منجمد می‌شود. به عکس، سنگ‌های آذرین درونی یا نفوذی زیر سطح زمین منجمد می‌شوند. اغلب سنگ‌های خروجی ریزدانه‌اند، زیرا آن‌قدر سریع متبلور می‌شوند که بلورها زمان کافی برای رشد ندارند. سنگ‌های خروجی شامل سنگ‌هایی‌اند که، مانند بازالت، از گدازه‌های بیرون‌ریز آتشفشان ساخته شده‌اند. همچنین، برخی از این سنگ‌ها، حاصل از جوش‌خوردن قطعات خاکستر و شیشه‌ای‌اند که براثر فوران آتشفشانی به هوا پرتاب شده و سپس به زمین بازگشته‌اند. بسیاری از سنگ‌های خروجی بازالت‌اند. این سنگ‌ها در پشته‌های اقیانوسی زمین تشکیل می‌شوند و از گدازه‌هایی به‌وجود می‌آیند که حفره‌های عظیم حاصل از جدایش صفحات زمین‌ساختی را پر می‌کنند. آتشفشان‌های انفجاری، که آذرآوارها را نهشته می‌کنند، عموماً در جایی تشکیل می‌شوند که صفحه‌ای زمین‌ساختی به زیر صفحۀ دیگر رانده ‌شود. آندزیت‌ غالباً حاصل از آتشفشان‌های انفجاری است. ماگماهایی که سنگ‌های خروجی آذرآواری را می‌سازند انفجاری‌اند، زیرا گرانروند. جزیرۀ مونتسا در هند غربی نمونۀ آتشفشانی انفجاری است که موادی آذرآواری، با ترکیب آندزیتی، به خارج می‌فرستد. ماگمایی که پس از سردشدن سنگ‌های آتشفشانی بلورین یا شیشه‌ای تولید می‌کند گرانروی کمتری دارد و موجب سهولت خروج گدازه‌ها می‌شود. گدازه‌های شبه‌سیال که از آتشفشان‌های جزایر هاوایی جریان می‌یابند گرانروی پایینی دارند و پس از سردشدن، به‌شکل بازالت درمی‌آیند.

 

---