سنگ چخماق
سنگ چَخْماق (flint)
کانیِ فشرده و سفت و شکننده‌ای (نوعی آتش‌زنه[۱]) به رنگ قهوه‌ای، سیاه، یا خاکستری، که به‌صورت قلوه‌سنگ‌هایی در نهشته‌های سنگ آهک یا پلمه‌سنگ[۲] یافت می‌شود. این کانی مرکب است از سیلیسِ نهان بلورین[۳] (دانه‌هایی چنان ریز که حتی با میکروسکوپ نوری نیز قابل دیدن نیستند)، با فرمول SiO۲، و دراصل صورت بلورین کوارتز[۴]. ابزارهای ساخته‌شده از سنگ چخماق در دورۀ ماقبل تاریخ کاربردهای فراوانی در همه جا داشتند. بهترین سنگ چخماق، که برای ساختن ابزارهای دوران نوسنگی به‌کار برده می‌شد، کفْ‌سنگ[۵] است ـ سنگ چخماق سیاه درخشانی که در عمق گِل سفید (گچ) وجود دارد. تراشه‌ها یا خرده‌های سنگ چخماق، به‌علت سفتی و سختی‌شان (هفت در مقیاس موس[۶])، برای ساییدن و سمباده‌کشیدن به‌کار برده می‌شدند و هنگامی که به‌صورت گرد درمی‌آمدند، در ضمنِ ساختن سفال به خاک رُس افزوده می‌شدند. از سنگ چخماق برای برافروختن آتش ـ با کوباندن سنگ چخماق به فولاد، که جرقه به‌وجود می‌آورد ـ و برای شلیک‌کردن تفنگ نیز استفاده شده است. سنگ‌های چخماق داخل فندک از آلیاژ سریوم[۷] ساخته می‌شوند. سنگ‌های چخماق معمولاً در نواحی پستِ گچی در بخش جنوبی انگلستان وجود دارند و غالباً به‌منزلۀ مصالح ساختمانی به‌کار برده می‌شدند.