سهروردی، شهاب الدین یحیی (سهرورد ۵۴۹ـ حلب ۵۸۷ق)

سُهْروردی، شهاب‌الدین یحیی (سهرورد ۵۴۹ـ حلب ۵۸۷ق)

شهاب‌الدین یحیی سُهْروردی
زادروز	سهرورد ۵۴۹ق
درگذشت	حلب ۵۸۷ق
محل زندگی	شامات
ملیت	ایرانی
شغل و تخصص اصلی	فیلسوف
شغل و تخصص های دیگر	عارف
لقب	شیخ اشراق و شیخ مقتول
مکتب	اشراق
آثار	حکمت‌الاشراق؛ تلویحات؛ مشارع و مطارحات؛ مقاومات؛ الالواح العمادیة؛ کلمةالتصوف؛ الواردات و التقدیسات؛ هیاکل‌النور؛ پرتونامه؛ عقل سرخ؛ آواز پر جبرئیل؛ صفیر سیمرغ؛ المعارج؛ اللمحة؛ یزدان‌شناخت؛ روزی با جماعت صوفیان؛ لغت موران؛ فی حالةالطفولیة؛  قصۀالغربةالغربیة
گروه مقاله	فلسفه، منطق و کلام

(مشهور به: شیخ اشراق و شیخ مقتول) فیلسوف و عارف ایرانی، مؤسس فلسفۀ اشراق. در مراغه از درس مجدالدین جیلی بهره برد و به روایتی از درس ظهیر‌الدین فارسی در اصفهان نیز استفاده کرد. به شامات رفت و مورد توجّه ظاهر، پسر صلاح‌الدین ایوبی، قرار گرفت، ولی به‌خاطر حسد و کینه‌توزی اقران به اتهام زندقه به زندان صلاح‌الدین افتاد و به‌طور مبهمی در ‌۳۸سالگی به‌قتل رسید. سهروردی در فلسفۀ ایرانی و اسلامی جایگاه مهمی دارد. اندیشه و هوش سرشارش، وی را به نقد فلسفۀ مشایی کشاند و درپی آن با بهره‌گیری از حکمت خسروانی و اندیشه‌های هرمسی بنیاد فلسفۀ اشراق را پی ریخت. در این روش فلسفی، کشف حقیقت از طریق شهود و سپس عقل صورت می‌گیرد و در این راستا چون مشاهدات همواره قرین نور است و حجاب‌ها در پرتو ظلمت، بنیاد فلسفۀ اشراق بر دو پایۀ نور و ظلمت پی نهاده شده است. خداوند، نورالانوار و عالم ماده، عالم غواسق و ظلمانیات خوانده شده است. شیخ اشراق تعلیمات خود را در دو ساختار کاملاً متفاوت عرضه داشته است؛ یکی ساختار عقلانی و دیگری ساختار رمزی و شهودی. وی در بخش اول عمدتاً همت خود را به نفی فلسفۀ رایج و کاستی‌های آن معطوف داشته و از همین رو در بحث ضروریات قضیۀ بتّانه را مطرح کرده و بنیاد هیولی و صورت مشایی و حصر مقولات نُه‌گانۀ ارسطویی را نقد کرده است. او با امعان نظر در بحث وجود و ماهیت، گویی به جهت نفی فلسفۀ سینایی به اصالت ماهیت گرویده و بنیاد اصالت نور را پی نهاده و تمام ساختار هستی را، به مقتضای قاعدۀ امکان اشرف، از مرتبه‌ای نوری دانسته و به ناچار در چگونگی ارتباط عالم نور با ظلمت، به طبقۀ حد واسطی به نام مُثُل یا عالم ارباب انواع رسیده است. او در بخش رمزی تعلیمات خود، در واقع با استفاده از اصول عرفانی و چگونگی مراحل کشف، بخشی از مشاهدات زمینی و آسمانی خود یا سالکان دیگر را به‌گونه‌ای رمز‌آلود و دشوار بیان کرده است. سهروردی با ارزش‌دادن به سهم شهود در کشف حقیقت، عارفانی چون ذوالنون مصری، ابوسهل تستری و ابوالحسن خرقانی را از کاملان علوم معرفتی دانسته است. از آثارش به عربی و فارسی: حکمت‌الاشراق؛ تلویحات؛ مشارع و مطارحات؛ مقاومات؛ الالواح العمادیة؛ کلمةالتصوف؛ الواردات و التقدیسات؛ هیاکل‌النور؛ پرتونامه؛ عقل سرخ؛ آواز پر جبرئیل؛ صفیر سیمرغ؛ حکمة‌الاشراق؛ المعارج؛ اللمحة؛ یزدان‌شناخت؛ روزی با جماعت صوفیان؛ لغت موران؛ فی حالةالطفولیة؛ قصۀالغربةالغربیة.