سهمیه بندی
سَهمیه‌بندی (rationing)
جیرۀ محدود موادّ غذایی یا ضروریات دیگر در زمان جنگ یا کمبود. جیره‌بندی موادّ غذایی در آلمان و بریتانیا در جنگ جهانی اول معمول شد. در جنگ جهانی دوم، سهمیه‌بندی غذا را دولت در ۱۹۴۰ در بریتانیا سازمان‌دهی کرد. برای هر نفر یک دفترچۀ کالابرگ[۱] ارزاق عمومی صادر می‌شد. جیره‌بندی با ژامبون، کره، و شکر آغاز شد و سپس کالاهای دیگر ازجمله شیرینی، بنزین، پوشاک، صابون، و اثاثیه را نیز دربرگرفت. بسیاری از اقلام مشابه، ازجمله شکر، را طی هر دو جنگ جهانی در امریکا جیره‌بندی کردند. دفترچۀ ارزاق عمومی، که طی جنگ جهانی دوم برای امریکاییان صادر شد، حاوی کالابرگ‌هایی برای گوشت، مشروب، و نفت بود. برخی از مردم در هر دو کشور برای خرید اجناس بیشتر به بازار سیاه[۲] روی می‌آوردند. در ۱۹۴۶ کمبود جهانی گندم به سهمیه‌بندی نان انجامید. سرانجام، کلیۀ جیره‌بندی‌های غذا در بریتانیا در ۱۹۵۴ پایان یافت. در دورۀ بحران سوئز[۳] در ۱۹۵۶ جیره‌بندی بنزین در بریتانیا بار دیگر اِعمال شد. در دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، به‌دلیل شرایط خاص زمان جنگ و محاصره و تحریم اقتصادی، مواد غذایی و سوختی در ایران جیره‌بندی شد.