سوآمردام، یان (۱۶۳۷ـ۱۶۸۰)

سوآمِردام، یان (۱۶۳۷ـ۱۶۸۰)(Swammerdam, Jan)
طبیعی‌دان هلندی و بنیاد‌گذار کالبدشناسی تطبیقی و حشره‌شناسی. او براساس نوع نمّوِ دگردیسی، حشرات را به چهار گروه اصلی تقسیم‌بندی کرد که از سه بخش آن هنوز هم، با تغییراتی در رده‌‌بندی حشرات، استفاده می‌شود. همچنین، ذرّاتی بیضوی در خون قورباغه مشاهده کرد (۱۶۵۸) و احتمالاً اولین کاشف گویچه‌های قرمز خون بود. در آمستردام زاده شد و در لیدن پزشکی خواند، اما هرگز طبابت نکرد. از ۱۶۷۳، تحت تأثیر افراطیون مذهبی بود. او چرخۀ زندگی و کالبدشناسی بسیاری از گونه‌های حشرات، ازجمله زنبورها، زودمیرها، و سنجاقک‌ها، را به‌دقت ترسیم و توصیف کرد. همچنین، پیکربندی بنیادی دانش نوین را دربارۀ مهره‌داران ایجاد کرد. او با فرض این‌که هوا عنصری فرّار دارد که از شش‌ها به قلب و از آن طریق به عضلات انتقال داده می‌شود و برای انقباض عضلات انرژی فراهم می‌آورد، پیشرو کشف نقش اکسیژن در تنفس بود. سوآمِردام هنگام کار در زمینۀ کالبدشناسی انسان و پستانداران، در دستگاه لنفاوی دریچه‌هایی کشف کرد که اکنون دریچه‌های سوامِردام نامیده می‌شوند. همچنین، دستگاه تولیدمثل انسان را بررسی کرد و جزو اولین کسانی بود که نشان داد پستانداران ماده تخم‌هایی تولید می‌کنند که شبیه تخم‌های پرندگان است. تا ۱۷۳۷، نسخۀ کامل دست‌نوشته‌های سوآمردام منتشر نشد. در این سال، هرمان بورهاوه ترجمۀ لاتین کتاب انجیل طبیعت را در ۲ جلد از میان متون هلندی نوشته‌های سوآمردام، همراه با تصویر‌های گراور‌شدۀ او، منتشر کرد.

 

---