سپهدار تنکابنی، محمد ولی خان (۱۲۶۴ـ۱۳۴۵ق)

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

سِپَهدارِ تُنکابنی، محمّد ولی‌خان (۱۲۶۴ـ۱۳۴۵ق)

سِپَهدارِ تُنکابني، محمّد ولي‌خان

(ملقب به: نَصْرُالسَّلطنه و سپهدار اعظم) دولتمرد ایرانی و از صدراعظم‌های دورۀ مشروطیت ایران. از زمین‌داران طرفدار سیاست روس در گیلان و مدت‌ها حکمران استرآباد (نواحی گرگان) بود. به حکومت قاجاریه سخت پای‌بند بود و آزادی‌خواهان را آزار و شکنجه می‌کرد. از همین‌رو، آقا نجفی اصفهانی او را تکفیر کرد. در انقلاب مشروطیت املاک او را در تنکابن غارت کردند. در ۱۳۲۶ق محمدعلی‌شاه وی را مأمور سرکوبی قیام مردم آ‌ذربایجان (به رهبری ستارخان) کرد، اما چون او و عین‌الدوله موفق شدند قیام را شکست دهند، وی به گیلان بازگشت و عَلَم مشروطه‌خواهی برافراشت و از مشروطه‌خواهان حمایت کرد و با حمایت و هدایت سفارت روس در رأس مجاهدان گیلانی عازم تهران شد تا همراه سردار اسعد بختیاری، محمدعلی‌شاه را شکست دهد و تهران را فتح کنند. پس از فتح تهران، رئیس‌الوزرا شد و تا ۱۳۳۴ق که با لقب «سپهسالار اعظم» تشکیل دولت داد، چهار بار رئیس‌الوزرا شد. سپهدار تنکابنی سرانجام بر اثر فشارهای دولت وقت برای وصول مالیات، خودکشی کرد. در زمان رضاشاه به هنگام صدور شناسنامه نام خلعتبری را برای خود برگزید.