سپهسالار
سپهسالار
(یا: اِسْفَهسالار) به معنی سالار و امیر سپاه و مترادفِ سپهبد. این عنوان و لقب در دورۀ عباسیان و نیز در دورۀ امرا و سلاطین مستقل ایران تا عهد قاجاریه متداول بوده است. این عنوان به صورت «اِسْفَهْسلّار» در نزد خلفای عباسی بغداد و خلفای فاطمی، جزو مناصب مهم و نزد ایّوبیان و ممالیک تا قرن ۹ق متداول بوده است. در دورۀ سامانیان عنوان سپهسالار اختصاص به فرمانروای خراسان داشته و صاحب این مقام که با نفوذ تمام در نیشابور می‌زیسته در عزل و نصب وزرای سامانیان مداخله می‌کرده است. در هر حال این عنوان به امیران، امرای عالی مقام و فرماندهان جنگ اختصاص داشته است. در دوره‌ای که قابوسنامه تحریر شده است اسفهسالاری مترادف و مساوی وزارت بوده است. در دورۀ سلاجقه، اسفهسالار و سپاه سالار عنوان بعضی از امرای بزرگ بوده است. در عهد صفویه نیز بیگلربیگی (حاکم) آذربایجان را عنوان سپهسالار می‌داده‌اند، لیکن آن عنوان، مثل دورۀ مغول و تیمور در واقع اختصاص به شخص سلطان داشته و برای دیگران به کار نمی‌رفته است. در دورۀ قاجار نیز، خاصه در زمان ناصرالدین‌شاه، عنوان سپهسالار اعظم معادل «وزارت اعظم عساکر منصورۀ نظام و غیرنظام» بوده و سپهسالار نایب شخص پادشاه به‌شمار می‌رفته است.