سکه و سکه شناسی
سِکّه و سکه‌شناسی
شکلی از پول فلزی. ضرب و توزیع سکه در انحصار حکومت‌هاست و اغلب سکه‌ها نرخی برخود دارند که از ارزش فلزشان بیشتر است. لبۀ کنگره‌دار، که در اصل در سکه‌های طلا و نقره با بریدن لبه‌های آن ایجاد می‌شد، در ضرب برخی از سکه‌های امروزی همچنان باقی مانده است. به مطالعه و گردآوری انواع سکه، مدال، و نشانه‌های یادبود فلزیِ معمولاً گِرد، علم بررسی سکه‌ها یا سکه‌شناسی می‌گویند. اختراع سکه به چینی‌های هزارۀ ۲پ‌م نسبت داده می‌شود. پیدایش سکه به‌منزلۀ واسطۀ دادوستد (پول) به حدود ۲۶۰۰ سال پیش، در کشور لیدی، باز می‌گردد. بابِلی‌های باستان از ورقه یا خردۀ طلا و نقره برای مبادلات استفاده می‌کردند، امّا نبود معیار مشخص پیوسته دشواری‌هایی به‌همراه داشت. بین ۶۲۰ و ۶۰۰پ‌م لیدی آلیاژی از طلا و نقره (الکتروم) ابداع کرد که شکل معیّنی نداشت، امّا وزن و خلوص آن مشخص و دارای علامت شناخته‌شده بود. تکامل این ابداع در ۵۵۰پ‌م به پیدایش سکه انجامید. رفته‌رفته ضرب سکه از طلا یا نقره به‌صورت جداگانه رواج گرفت. از الکتروم به‌رغم عدم مقبولیت کماکان تا قرون میانه استفاده می‌شد. سپس، دولت‌ها و پادشاهان ضرابخانه‌های خود را ایجاد کردند و به‌مرور زمان ضرب سکه از فلزاتی مانند مس و نیکل و آلیاژهایی چون برنج، با وزن و اندازه و ارزش معیّن در همه‌جای دنیا معمول شد. در ایران نخستین‌بار داریوش اول هخامنشی به ضرب سکه اقدام کرد. این سکه از جنس زر بود و دریک نامیده می‌شد. باستان‌شناسان و تاریخ‌پژوهان نیز از دانش سکه‌شناسی برای مطالعۀ اوضاع اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی اعصار گذشته بهره می‌گیرند. علاوه‌بر سکه‌های رایج به‌عنوان پول، دولت‌ها گاه به مناسبتی خاص سکه یا مدالی ضرب می‌کنند که سکه یا مدال یادبود خوانده می‌شود.