سینمای آزاد ایران
سینمای آزاد ایران
هم‌زمان با شروع موج نو در سینمای حرفه‌ای (مهر ۱۳۴۸)، بصیر نصیبی فیلم‌هایی از دانشجویان مستعد، جوان، و آماتور را در محافل مختلف به‌صورت پراکنده و محدود نمایش داد. این فیلم‌ها ساختۀ دانشجویان مدرسه عالی تلویزیون و سینما و دانشکدۀ هنرهای دراماتیک بود که امکان حضور و فعالیت در سینمای حرفه‌ای و تجاری و عرضه آثارشان را نداشتند. اندیشۀ تشکیل سینمای آزاد ایران با نمایش این فیلم‌ها و استقبال از آن‌ها قوت گرفت، و با تشویق و مساعدت فریدون رهنما ـ که در محافل هنری و تلویزیون ملی ایران نفوذ و اعتبار زیادی داشت ـ جشنواره‌ای از فیلم‌های هشت میلی‌متری در کارگاه نمایش (وابسته به تلویزیون ملی ایران) با نمایش ۳۰ فیلم آماتور برگزار شد (آبان ۱۳۴۹). خلاقیت و صداقت در این فیلم‌ها نظر مخاطبان را جلب کرد، که عمدتاً از دانشجویان و استادان دانشگاه‌ها بودند. به‌تدریج جشنواره‌های دیگری در شهرهای شیراز، اهواز، اصفهان، آبادان، خرم‌آباد، و بندرعباس برگزار شد، و فیلم‌سازان جوانی آغاز به‌کار کردند، همچون حسن بنی‌هاشمی، کیانوش عیاری، ناصر غلامرضایی، زاون قوکاسیان، محمدعلی سجادی، ابراهیم حقیقی، ایرج رامین‌فر، مهرداد تدین، همایون پای‌ور، محمد بهارلو، درویش حیاتی، فریدون جیرانی، مجید قاری‌زاده، مهدی صباغ‌زاده، اکبر خواجویی، عبدالله باکیده، حجت‌الله سیفی، اصغر عبدالهی. آنان رقابت آشکار و نهان خود را با فعالیت‌های رسمی فیلم‌سازی در وزارت فرهنگ و هنر، تلویزیون ملی ایران و سینمای تجاری اعلام کردند و آن را گسترش دادند. از جملۀ فیلم‌های این فیلم‌سازان آن مرد اسب دارد، مویه‌لیلو، گار ماشین، خانۀ ابری، لاشه‌ای در مد، روزی که آقای ج ظاهر شد، قرمزی روی دیوار، خاکباران، آن‌سوی آتش، نهنگ، کالنگهایم را دوست دارم، جنگل مولا، و سیاهی لشکر، درخور ذکرند. فعالیت سینمای آزاد ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی ادامه نیافت و بعد از ۱۳۶۲ش بسیاری از این فیلم‌سازان جذب سینمای حرفه‌ای شدند، و سینمای نوین ایران را بنیاد نهادند.