شابک

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

شابَک (International Standard Book Number (ISBN))

(کوته‌نوشتِ شمارۀ استاندارد بین‌المللی کتاب) شماره‌ای است ۱۰‌رقمی، در چهار جزء که پیش از انتشار هر کتاب برای آن تعیین می‌شود و در حکم شمارۀ هویت آن کتاب، در سطح جهانی، است. جزء اول معرف زبان یا محل جغرافیایی، جزء دوم مشخصۀ ناشر، جزء سوم معرّف انتشارات آن ناشر و جزء چهارم شمارۀ کنترل‌کنندۀ شماره‌های قبلی، از طریق رایانه، است. این طرح را نخستین بار انجمن کتابداران بریتانیا، در ۱۹۶۸، در ۹ رقم با نام شمارۀ استاندارد کتاب، برای اجرا در بریتانیا مطرح کرد. در ۱۹۶۹، سازمان بین‌المللی استاندارد (ایزو) آن را به‌منظور تسریع در امر دستیابی به مشخصات کتاب‌ها و سرعت بخشیدن به جریان سفارش و تجارت کتاب در سطح جهانی گسترش داد. در هر کشوری سازمانی دولتی موظف به اجرای این طرح، برای انتشارات آن کشور است. شابک به محصولاتی چون کتاب‌های چاپی، کتاب‌های الکترونیک، آثار بریل، نقشه‌ها، فیلم‌ها و ویدئوهای آموزشی، کتاب‌های گویا، میکروفرم‌ها، نرم‌افزارهای آموزشی و چندرسانه‌ای‌ها اختصاص می‌یابد.

شابک در ایران. ایران در ۱۳۷۲ش به عضویت مؤسسه جهانی شابک درآمد و شناسه گروهی ایران در نظام شماره‌گذاری بین‌المللی کتاب عدد ۹۶۴ تعیین شد. در ۱۳۶۸، پس از به‌ اتمام ‌رسیدن برخی از گروه‌های پیش‌شماره ۹۶۴، شناسه گروهی جدید ۶۰۰ به ایران اختصاص یافت. در حال حاضر ایران دارای دو شناسه معتبر گروهی ۹۶۴ و ۶۰۰ است که برای نشر ایران قابل استفاده هستند. در ایران، خانۀ کتاب، وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به‌منزلۀ مرکز ملی شابک، اجرای این طرح را برعهده دارد.