شبلی نعمانی، محمد (اعظمگر ۱۲۷۴ـ ۱۳۳۱ق)
شِبْلی نُعْمانی، محمّد (اعظمگر ۱۲۷۴ـ ۱۳۳۱ق)
تاریخ‌نگار، ادیب و شاعر هندوستانی. پس از فراگرفتن علوم دینی در شهرهای گوناگون، مدیر و مدرّس مدرسه‌ای شد که خود در زادگاهش بنا کرده بود. پس از آن به علیگر رفت و به تدریس ادبیات عربی و فارسی، در کالِجی که به همت سید احمدخان دهلوی بنا شده بود، پرداخت (۱۳۰۰ق). در همان کالج از پروفسور آرنولد زبان فرانسه و روش تحلیل و تحقیق به‌شیوۀ غربی را نیز فراگرفت و در ۱۳۱۰ق همراه هم‌او به کشورهای خاورمیانه سفر کرد و چون بازگشت از دانشگاه الله‌آباد عنوان دکتری و استاد افتخاری گرفت. سپس به دعوت نظامِ شهر دکن به حیدرآباد رفت (۱۳۱۴ق) و مدیرکل آموزش و فرهنگ و ناظم محکمۀ تعلیم شد و پس از چهار سال به لکنو و درپی آن به بمبئی رفت و سرانجام به زادگاهش بازگشت. از بنیانگذاران نثر اردو بود و در تکامل آن نقش مؤثر داشت. به‌سبب تسلط به زبان‌های فارسی و عربی و نیز ادبیات و تاریخ برخی کشورهای اسلامی، به‌ویژه ایران، مشهور است. بیشتر آثارش به اردوست. از آثارش: دیوان اشعار به فارسی (کانپور، ۱۹۰۶)؛ الجزیه به عربی (آگره، ۱۸۹۱)؛ الفاروق در سیرۀ عمر بن خطاب (کانپور، ۱۸۹۹)؛ سیرةالنبی (کانپور، ۱۹۲۰)؛ سفرنامۀ شبلی (آگره، ۱۸۹۱)؛ سیرة‌النعمان در احوال ابوحنیفه نعمان بن ثابت (آگره، ۱۸۹۱)؛ المأمون در زندگی‌نامۀ مأمون عباسی (آگره، ۱۸۸۷)؛ کتابخانۀ اسکندریه (آگره، ۱۸۹۱)؛ الغزالی در سیرۀ امام محمد غزالی (حیدرآباد، ۱۹۰۲)؛ علم‌الکلام (علیگر، ۱۹۰۳)؛ سوانح مولای روم (لکنو، ۱۹۰۲) و شعرالعجم/تاریخ شعر و ادبیات ایران در زندگی‌نامۀ شاعران ایرانی (۱۹۱۹) که هر دو به فارسی ترجمه شده است.