شبهه (اصول فقه)

شُبْهه (اصول فقه)

در اصول فقه، شبهه ـ که موضوع اصول عملیه است ـ یا موضوعی است و یا حکمی. شبهۀ حکمیه نیز یا وجوبی است و یا تحریمی؛ ۱. هرگاه حکم موضوعی مشخص نباشد به آن «شبهۀ حکمیه» گویند، مانند حلال یا حرام‌بودن عقد بیمه؛ ۲. هرگاه حکم کلّی موضوعی مشخص، اما تردید در مصداق خاص باشد، به آن «شبهۀ موضوعیه» گویند، مثلاً با علم به حرام بودن مشروبات الکلی ندانیم لیوانی که پر از مایع است مشروب است یا آب؛ ۳. هرگاه در وجوب چیزی تردید داشتیم و پس از تفحّص به‌جهت فقدان یا اجمال دلیل به حکم وجوب دست نیافتیم به آن «شبهۀ وجوبیه» گویند؛ ۴. هرگاه در حرام بودن چیزی تردید داشتیم و پس از جست‌وجو به‌جهت فقدان یا اجمال دلیل، به حرمت نرسیدیم به آن «شبهۀ تحریمیه» گویند. شبهه وجوبیه و تحریمیه را می‌توان انواعی از شبهه حکمیه نیز برشمرد.