شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران
شرکت ملّی پالایش و پَخش فَرآورده‌های نَفتی ایران
شرکتی تأسیس‌شده در ۱۳۷۰ش با هدف انجام کلیۀ عملیات مربوط به انتقال نفت خام به پالایشگاه، صادرات، فرآورش، تولید و توزیع فرآورده‌های نفتی اصلی و جنبی در سراسر ایران، بازاریابی و صدور فرآورده‌های تولیدی مازاد بر مصرف داخلی، ساخت پالایشگاه، سکوهای دریایی، خطوط لوله و شبکه‌های مخابراتی مراکز عملیاتی و ستادی صنعت نفت. با طراحی پالایشگاه آبادان در ۱۲۸۸ش، طرح احداث اولین خط لوله بررسی و مسئولیت اجرای آن به‌عهدۀ مدیری گذاشته شد که در شرکت نفت برمه، تجربۀ اجرای چنین طرحی را داشت. بنابراین به‌منظور احداث دو خط لوله، با شرکت جیکوبس و دیویس قراردادی منعقد شد. در اوایل ۱۳۰۰ش، درپی نیاز روزافزون به مواد سوختی و انرژی فسیلی در داخل کشور، انگلیسی‌ها ناگزیر از تأسیس سازمان جدیدی برای پخش مواد نفتی در داخل کشور شدند. در این سال‌ها پخش مواد نفتی برعهدۀ مدیران انگلیسی بود، تا سرانجام در ۱۳۰۹ ریاست ادارۀ پخش داخلی به مصطفی فاتح واگذار شد. پیش از تأسیس ادارۀ پخش، فرآورده‌های نفتی مورد نیاز کشور توسط شرکت نفت «انگلیس و پرشیا» و شرکتی روسی تأمین و در ظرف‌های حلبی بیست‌لیتری به نقاط مختلف کشور حمل و توزیع می‌شد. تضاد منافع این دو شرکت، توزیع و فروش فرآورده‌های نفتی را با مشکلاتی مواجه کرد. لذا برای سامان‌بخشیدن به امر توزیع و فروش مواد نفتی، سرانجام در ۱۳۰۷ ادارۀ کل پخش تأسیس شد. نخستین کشتی شرکت پخش، موسوم به «فرارا» در اوایل ۱۲۹۱ به‌منظور انتقال و توزیع فرآورده‌های نفتی به کشورهای حاشیۀ خلیج فارس، و درپی آن کشتی دیگری به‌نام «سردار نفت» در ۱۲۹۳ به آب انداخته شد. در اوایل ۱۲۹۴، ساخت پنج فروند نفتکش دیگر، برای انتقال مواد نفتی، به شرکت «آرم استرونگ» سفارش داده شد. در ۱۲۹۵ نقل‌و‌انتقال فرآورده، بین بنادر آبادان، بمبئی، کراچی، مدرس و کلکته به کشتی «بریتیش امپرور» محول شد. در آن زمان سرپرستی و نظارت اصلی بر امور پخش و وظایف اداری، حسابداری، بهداشتی، و حمل‌‌ونقل نفت خام، از سوی مدیر بازرگانی مستقر در آبادان انجام می‌گرفت و رئیس فروش شرکت در دفتر تهران زیر نظر مدیر بازرگانی آبادان فعالیت داشت. با ملّی‌شدن صنعت نفت و انحلال شرکت سهامی نفت انگلیس ـ ایران، تغییرات قابل توجهی در ساختار سازمانی پخش انجام گرفت. در این دوره از فعالیت سازمان پخش، مصطفی فاتح که عهده‌دار ریاست شرکت بود، جای خود را به نصرت‌الله منتصر داد. در ۱۳۳۳ با تشکیل و روی‌کار‌آمدن کنسرسیوم (شرکت‌های عامل نفت ایران) سازمان پخش که با مشکلات عدیده‌ای مواجه بود، به شرکت ملی نفت منتقل شد و با عنوان ادارۀ کل فروش و سازمان پخش شرکت ملی نفت ایران به‌کار پرداخت نخستین خطوط لوله رفته‌رفته از آبادان به تهران و از تهران به مشهد و رشت کشیده شد. ایان بولر انگلیسی، نخستین مقاطعه‌کار احداث خطوط لوله در ایران بود. با احداث خط لولۀ رشت ـ مشهد، امکان صدور نفت به افغانستان نیز مطرح شد. سرانجام در ۱۳۷۰ش شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران تأسیس شد که هم‌اکنون بزرگ‌ترین مجموعۀ تابعۀ شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران به‌شمار می‌رود. از‌جمله سازمان‌های تابعۀ این شرکت، مدیریت امور پالایش، شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران، شرکت مدیریت طرح و احداث و توسعۀ جایگاه‌های CNG و شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران است.