شفق شمالی

شفق شمالی (aurora borealis)
جلوه‌ای نورانی به شکل‌ها و رنگ‌های گوناگون، در آسمان شب. شفق شمالی نیمکرۀ شمالی را غالباً نورهای شمالی، و شفق جنوبی نیمکرۀ جنوبی را نورهای جنوبی می‌نامند. هر یک از شفق‌های شمالی و جنوبی در ناحیه‌ای دیده می‌شوند که مرکز آن قطب زمین‌مغناطیسی نیمکرۀ متناظر است. بیشترین بسامد شفق شمالی در طول خطی مشاهده می‌شود که از شمال نروژ، خلیج هودسن، پوینت بارو در آلاسکا، و شمال سیبری می‌گذرد. این شفق غالباً در کانادا و شمال ایالات متحدۀ امریکا مشاهده می‌شود و بیشتر از هر زمان در اوقات اعتدالین پدید می‌آید. شفق یکی از شگفت‌انگیزترین پدیده‌های طبیعی است و به رنگ‌های سرخ، زرد، سبز، آبی، و بنفش دیده می‌شود. معمولاً در شمالی‌ترین عرض‌ها از همه‌جا تابناک‌تر است. شفق به شکل‌های گوناگون از جمله لکه‌های نورانی، کشانه، قوس، پرتو یا شبیه پرده‌های آویزان به‌نظر می‌رسد. این پدیده در فاصلۀ ۵۶ تا ۹۷۰ کیلومتری سطح زمین روی می‌دهد. عامل بروز آن پروتون‌ها و الکترون‌های پُرسرعتی‌اند که از خورشید می‌آیند و در کمربند تابش ون آلن، به فاصلۀ بسیار از سطح زمین، به دام می‌افتند و سپس، میدان مغناطیسی زمین آن‌ها را به طرف نواحی قطبی هدایت می‌کند. این ذرات باردار وارد جو می‌شوند و با مولکول‌های هوا، اکسیژن و نیتروژن، برخورد می‌کنند و آن‌ها را به درخشندگی وا می‌دارند. در ترازی به فاصلۀ حدود ۹۷۰ کیلومتر از سطح زمین، ممکن است منشأ نور شفق الکترون‌ها و پروتون‌هایی باشند که با هم ترکیب می‌شوند تا اتم هیدروژن تشکیل دهند. بروز شفق با دوره‌های تشدید فعالیت خورشیدی و وزش طوفان‌های مغناطیسی مقارن است.