شهرنو
شهرنو
محله‌ای در تهران قدیم. در دورۀ محمدعلی شاه قاجار، پس از نقل مکان او به باغ شاه، با احداث باغ‌ها و خانه‌های مسکونی به‌دست رجال و درباریان در زمین‌های میان باغ شاه و دروازۀ گمرک به‌وجود آمد. چون ساکنان آن از شهر بیرون آمده بودند، شهرنو نام گرفت. یکی از آن باغ‌ها به سالار فیروز، حاکم شهرنو، تعلق داشت که بعدها کارخانۀ دخانیات در آن‌جا تأسیس شد. بعدها شهرنو به گردشگاه مردم تهران تبدیل شد. پس از کودتای ۱۲۹۹ش و در دورۀ صدارت سیدضیاءالدین طباطبایی، ضمن اصلاحات شهری، روسپیان تهران از داخل شهر به محلۀ شهرنو منتقل شدند. در دورۀ رضاشاه پهلوی، با تخریب دروازۀ گمرکِ دورۀ ناصری برای توسعۀ شهر، محلۀ شهرنو جزئی از شهر تهران شد و بعدها تا میدان قزوین گسترش یافت. محلۀ شهرنو، مانند هر محلۀ مسکونی دیگر، خیابان‌ها و کوچه‌ها و مغازه‌هایی برای تأمین نیازمندی‌های ساکنان و همچنین تئاتری به نام حافظ نو داشت که کمدی سنتی یا سیاه‌بازی با اجرا در آن، به حیات خود ادامه داد. دارالمجانین تهران به ریاست فردی نظامی در شهرنو بود که سیداشرف‌الدین گیلانی، مدیر روزنامۀ نسیم شمال، در دورۀ قاجار، نیز در اواخر عمر براثر اختلال حواس در آن‌جا بستری شده بود. در همان دوره، دو مدرسۀ دخترانه به نام‌های عفتیه و دختران شهرنو در آن محله بود. در ۱۳۴۸، پیرامون شهرنو دیوار کشیدند و نگهبانی برای حفظ امنیت بر آن گماردند. از آن پس، به قلعۀ شهرنو یا قلعه شهرت یافت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، قلعۀ شهرنو تخریب و بعدها در محل آن پارکی احداث شد.