شوکانی، محمد بن علی (یمن ۱۷۶۰ـ۱۸۳۴)
شَوکانی، محمّد بن علی (یَمن ۱۷۶۰ـ۱۸۳۴)
عالم و فقیه بزرگ یمنی. در صنعا تربیت یافت و نزد علمای این شهر، علوم ادبی و دینی را فراگرفت و عالم مشهور روزگار خود در یمن شد. به قضاء و افتاء اشتغال داشت، اما آوازه وی بیشتر به‌سبب اصلاح‌گرایی و نواندیشی در مسائل دینی است. او با تقلید مخالف بود و معتقد بود اجتهاد در مسائل دینی و شرعی باید از تأثیر سنت‌ها و مذاهب به‌دور باشد و به همین سبب دشمنان فراوانی یافت. تألیفات متعددی از او برجا مانده که مهم‌ترین آن کتاب پرآوازۀ نیل‌الاوطار در حدیث و فتح‌القدیر در تفسیر و ارشاد الفحول در علم اصول است.