شکافت (زمین شناسی)
شِکافْت (زمین‌شناسی)(cleavage)
(یا: رَخ) در زمین‌شناسی[۱] و کانی‌شناسی[۲]، امکانی در سنگ یا کانی برای تقسیم در امتداد صفحه‌های معین و موازی. این خاصیت از ساختار[۳] داخلی مادّه ناشی می‌شود و نمونۀ آن شکافتن تمیز سنگ لوح[۴] است. این عارضه برای شناسایی سنگ[۵]ها و کانی[۶]ها به‌کار می‌رود. شکافت بر اثر تجدید آرایش کانی‌های اجزای سنگ حین دگرشکلی[۷] یا دگرگونی[۸] پدید می‌آید. شکافت در جایی رخ می‌دهد که پیوند بین اتم‌ها ضعیف‌تر باشد. بسته به استحکام این پیوند، شکافت ممکن است کامل، خوب یا ضعیف، و سنگ یا کانی مفروض ممکن است یک، دو، سه، یا چند جهت شکافت داشته باشد. بعضی از کانیها شکافت ندارند. از آن جمله وقتی است که کوارتز[۹] می‌شکند و سطوح خمیده‌ای شبیه سطوح شکست شیشه ایجاد می‌کند. بعضی از کانی‌های دیگر، نظیر آپاتیت[۱۰]، شکافت بسیار ضعیفی دارند که گاه آن‌ها را به‌منزلۀ نوعی جدایی تلقی می‌کنند. میکاها شکافت کامل دارند و بنابراین به آسانی شکافته و به پولک‌های بسیار نازک تبدیل می‌شوند. پیروکسن[۱۱]ها دو شکافت خوب دارند و به‌صورت منشورهای طویل، امّا نه کامل، می‌شکنند. گالِن[۱۲] سه شکافت کامل، موازی با یال‌های مکعب دارد و به آسانی می‌شکند. به این‌ترتیب، به مکعب‌های کوچک و کوچک‌تر تبدیل می‌شود. باریت[۱۳] یک شکافت کامل دارد و سطوح شکافت آن در جهت‌های دیگر نیز خوب است.