شیخ عبدالرحیم بروجردی

شیخ عبدالرحیم بروجردی (بروجرد 1224- مشهد 1309ق)

فقیه و عالم دینی قرن 13ق. او تولیت آستان قدس رضوی را در دورۀ قاجار، از ۱۲۶۶ تا ۱۲۶۸ق، بر عهده داشته است.

پس از تحصیل مقدمات، درس خارج را نزد اساتید و علمای بزرگ طراز اول آن زمان همچون شیخ اسدالله بروجردی معروف به «حجة الاسلام» (متوفی ۱۲۷۱) و حاج سید محمد شفیع جاپلقی (متوفی ۱۲۸۰) در بروجرد فرا گرفت. سپس در 1241ق به نجف رفت و از جمله شاگردان شیخ محمد حسن اصفهانی صاحب جواهر الکلام شد و از ایشان اجازۀ اجتهاد گرفت.

مدتی در نجف تدریس کرد و بعد مقیم کربلا شد. دیگر اساتیدش در نجف و کربلا عبارت بودند از: شیخ محمدشریف بیغشی و شیخ محمدحسین کاشف‌الغطاء و شیخ محمد حسین اصفهانی صاحب «فصول».

او در 1258ق و بنا به اصرار و درخواست بزرگان خراسان به قصد تدریس و ارشاد به مشهد رفت و مورد توجه قرار گرفت.

از جمله شاگردان او بودند: محدث نوری، علی اکبر نهاوندی (استاد سید عبدالاعلی سبزواری)، محمدعلی محلاتی، شیخ محمدحسن ممقانی (پدر شیخ عبداله ممقانی). علامه محدث نوری علاوه بر شاگردی، دامادش نیز بود. شیخ فضل‌الله نوری هم نوۀ دختری او بود.

شیخ عبدالرحیم در خراسان عنوانی پیدا کرد و مقتدی الانام شد. او چند کتاب در فقه و موضوعات دیگر نوشت که دو اثرش عبارت اند از: «جوامع الکلام فی شرح قواعد الاحکام»، که در سال ۱۲۷۴ق تألیف کرده و نسخه‌ای به خط خودش در کتابخانۀ ملک تهران موجود است؛ «الهدیة الرضویة»، که برگزیده‌ای از کتاب های مزار و در آداب زیارت علی بن موسی الرضا است و به نام «التحفةالرضویة» نیز شناخته می شود.

در ۱۲۶۶ق و پس از سرکوب شدن حسن‌ خان سالار و فرو نشستن آشوب مشهد، میرزا تقی خان امیر کبیر که در تمامی امور مملکت وارد بود و شناخت خوبی از افراد و توانایی هایشان داشت، شیخ عبدالرحیم بروجردی را به نیابت تولیت آستان قدس رضوی منصوب کرد و او نیز به خوبی از عهدۀ این کار برآمد و تا حدودی که میسر بود، خرابی ها را جبران کرد. هر چند که حدود یک سال متولی باشی بود و در 1267ق، میرزا عبدالباقی‌ منجم باشی گیلانی‌ به‌ جای‌ او این‌ سمت‌ را برعهده‌ گرفت‌.

شیخ عبدالرحیم بروجردی در 85 سالگی در مشهد درگذشت و در حرم امام رضا (ع) در دارالسیاده به خاک سپرده شد.