شیرانی، حافظ محمود (تونک ۱۸۸۰ـ ۱۹۴۶)
شیرانی، حافظ محمود (تونک ۱۸۸۰ـ ۱۹۴۶)
پژوهشگر، زبان‌شناس، تاریخ‌نگار، شاعر و فارسی‌پژوه شبه‌قاره. برای تحصیل زبان انگلیسی به جودهپور رفت و پس از آن در دانشکدۀ خاورشناسی لاهور به تحصیل زبان و ادبیات فارسی پرداخت. در ۱۹۰۴ برای تحصیلات عالی در رشتۀ حقوق به انگلستان رفت، اما آن را ناتمام رها کرد و همنشینی او با اقبال لاهوری موجب علاقه‌اش به پژوهش در زمینۀ زبان‌ها و دانش‌های خاوری شد. در‌پی آن، در ۱۹۱۱ به خدمت شرکت لوزاک، که کارش گردآوری نسخ خطی و عتیقه‌های جهان شرق بود، درآمد و از سوی همین شرکت به هند فرستاده شد، اما در ۱۹۱۴ با آغاز جنگ جهانی اول مأموریت او ناتمام ماند و در هند ماندگار شد. در ۱۹۲۲ استادیار دانشکدۀ اسلامی لاهور و در ۱۹۲۸ استاد زبان اردو در دانشکدۀ خاورشناسی شد و سال‌ها در این مقام بود. در ضمن آن به پژوهش در زمینۀ ادبیات فارسی نیز مشغول بود که آن پژوهش‌ها طی مقالاتی در مجلۀ اردو در هندوستان منتشر می‌شدند. وی نخستین کسی بود که انتساب مثنوی یوسف و زلیخا را به فردوسی رد کرد. طبق وصیت او، کتابخانه‌اش در کتابخانۀ دانشگاه پنجاب با نام «کلکسیون شیرانی» نگهداری می‌شود. مجموعه‌ای ارزشمند در حدود ۳۵۰۰ نسخۀ خطی، شامل ۲۵۰۰ نسخه به فارسی و بقیه به زبان‌های عربی، اردو، پشتو و غیره، گردآورده بود که فهرست آن با نام فهرست مخطوطات شیرانی در سه جلد منتشر شده است (لاهور، ۱۹۶۸) از دیگر آثارش: چهارمقاله بر فردوسی و شاهنامه، به اردو (دهلی، ۱۹۴۲) که همراه چندین مقالۀ دیگر او در کتابی به نام شناخت فردوسی به فارسی ترجمه و چاپ شده است (تهران، ۱۳۶۹ش)؛ تنقید بر شعر العجم؛ اردو در پنجاب (۱۹۲۸)؛ مقالات حافظ محمود شیرانی در ده جلد.