صلاح الدین ایوبی
صلاح‌الدین ایوبی (تکریت ۵۳۲ـ دمشق ۵۸۹ق)
(وسف بن ایوب ملقب به الملک‌الناصر) پادشاه مصر، سوریه و فلسطین و بنیانگذار سلسلۀ ایوبی (۵۶۴ـ۵۸۹ق). نوجوانی و جوانی را بههمراه پدرش در خدمت عمادالدین زنگی و سپس نورالدین زنگی گذرانید. بههمراه عمویش شیرکوه، در چند لشکرکشی به مصر شرکت کرد. عاضد، خلیفه فاطمی مصر، او را به وزارت منصوب کرد و لقب الملک الناصر بدو داد (۵۶۴ق). سران دول مسیحی اروپا که از قدرت‌یابی او نگران بودند، با همۀ نیروهای خود و با فتوای پاپ، چندبار به فلسطین لشکر کشیدند. صلاح‌الدین در این نبردها، از خود شجاعت و درایت بی‌مانندی نشان داد و صلیبی‌ها را درهم شکست و به‌جز نوار باریکی در کنار دریای مدیترانه، بقیۀ سرزمین فلسطین ازجمله اورشلیم و بیت لحم از تصرف صلیبی‌ها خارج شد و سرانجام در ۵۸۸ق پیروزمندانه معاهدۀ صلحی با آن‌ها امضاء کرد. صلاح‌الدین امیر و سپهسالاری خردمند، سیاستمدار، مدیر و شجاع بود و در زمانی که سرزمین‌های اسلامی در‌برابر صلیبی‌ها نیازمند قهرمانی بود تا از وحدت سیاسی و دینی آن‌ها دفاع کند، ظهور کرد. وی مردی پرهیزگار و خیراندیش بود و زندگانی بسیار زاهدانه‌ای داشت و از مال و منال دنیا بهره‌ای نیاندوخت. با وجود سرسختی در مقابل صلیبی‌ها، نسبت به مسیحیان سرزمین‌های تحت حکومتش با مدارا و مهربانی رفتار می‌کرد. او علما و دانشمندان را تکریم و تشویق می‌کرد و در عمران و آبادی مصر و سوریه و فلسطین می‌کوشید. در میان اتباع خود محبوب بود و اروپاییان نیز به دلاوری و خردمندی او اعتراف داشتند و نزد آنان سرمشق شهسواری بود. پس از درگذشت نورالدین زنگی، دمشق را فتح کرد و بر بسیاری از سرزمین‌های شام و جزیره تسلط پیدا کرد. اصلی‌ترین کار او پیکار با صلیبیان بود. بخش مهمی از متصرفات آنان را باز پس گرفت و به‌‌ویژه بیت‌المقدس را آزاد کرد. در قلع و قمع اسماعیلیان نیز فراوان کوشید.