صمصام الدوله

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

صَمصام‌الدّوله (لاهور ۱۱۱۱‌ـ‌۱۱۷۱‌ق)

(ملقب به: «شاهنوازخان‌ خوافی‌ اورنگ آبادی») مورخ‌ و از رجال‌ ایرانی‌تبار هند. صمصام‌الدوله فرزند میرحسین‌ علی‌ بود و خاندان‌ او از ساداتی‌ بودند که‌ در زمان‌ اکبرشاه‌ از خراسان‌ به‌ هند مهاجرت‌ کردند و در دربار پادشاهان‌ گورکانی‌ هند مشغول‌ خدمت‌ شدند. وی از جانب‌ آصف‌جاه‌ و فرزندش‌، ناصر جنگ‌، به‌ منصب‌ دیوانی‌ برار، حیدرآباد، اورنگ‌آباد، دکن‌ و نیز صوبه‌داری حیدرآباد و وکالت‌ صلابت‌ جنگ‌ رسید (۱۱۵۰‌ـ‌۱۱۶۷‌ق) و ملقب‌ به‌ «صمصام‌الدوله»‌ شد. صمصام‌الدوله در شورش‌ دکن‌ از ناصر جنگ‌ پشتیبانی‌ کرد ولی‌ پس‌ از مدتی‌ حیدر جنگ،‌ برادر ناصر جنگ، او و فرزندانش‌ را اسیر کرد و پنج‌ سال‌ به‌ زندان‌ افکند و سرانجام‌ به‌ توطئه‌ فرانسویان‌، وی‌ و پسر خردسالش‌ را حیدر جنگ‌ به‌قتل‌ رساند. صمصام‌الدوله‌ مردی‌ دانشمند، ادیب‌ و از منشیان‌ بزرگ‌ بود. او در علم‌ رجال‌ و انساب‌ و ادب‌ فارسی‌ مهارت‌ داشت‌. از آثارش‌ می‌توان‌ به مآثر الامرا، در زندگی‌نامۀ‌ رجال‌ تیموریان‌ هند، از اکبرشاه تا روزگار مؤلف، (کلکته‌، ۱۳۰۹‌ق)؛ بهارستان‌ سخن‌، در زندگی‌نامۀ‌ شعرا؛ و فرائد الفوائد در کلام‌ اشاره‌ کرد.