عاقله
عاقِله
(یا: عَصَبِه) در اصطلاح فقه اسلامی و حقوق، بستگان نَسَبی ذکورِ قاتلِ مجنون یا نابالغ که پرداخت دیه برعهدۀ آنان است. در قتل عمد، که به‌وسیلۀ بَیّنه یا قَسامه و یا علم قاضی ثابت شود، و در جراحت و زیادتر از آن، همچنین در جنایات عمد و شبیه عمدِ نابالغ و دیوانه، پرداخت دیه برعهدۀ عاقله است. چنانچه قتل یا جرح غیر عمدی با قسامه یا اقرار قاتل و یا خودداری‌کردن او از سوگند اثبات شود، دیه برعهدۀ عاقله نیست و مجرم باید پرداخت کند. دیه به‌ترتیب طبقات ارث بر عاقله توزیع می‌شود. کسی که با عقد ضمان جریره دیۀ جنایت دیگری را برعهده گرفته نیز عاقله است. مسئولیت عاقله صرفاً پرداخت دیه است و در مواردی که ارش تعیین می‌شود عاقله مسئولیتی در پرداخت آن نخواهد داشت. کلمۀ عاقله یادگار دوران جاهلیت اعراب است، زیرا عقل به‌معنی بستن زانوی شتر است و عقال زانوبند شتر را گویند. در جاهلیت که دیه غالباً به شتر بود قاتل یا کسان او را مجبور می‌کردند که شتران را ببرند و بر در خانۀ ورثۀ مقتول بخوابانند.