عام و خاص
عام و خاص
در اصطلاح اصول فقه، به مفهومی که همۀ افراد و مصادیق خود را شامل شود عام گویند، به‌خلاف خاص که شامل برخی از افراد و مصادیق می‌شود. به عقیدۀ بیشتر علمای اسلام برای عام، الفاظ مخصوصی وضع شده است، مانند «کلّ»، «جمیع»، «اجمعین». به عامی که در آن همه افراد به‌صورت مستقل مشمول حکم گردند، به‌‌گونه‌ای که در مقابل حکم هر فرد عصیان یا امتثال خاصی منظور شود «عام استغراقی» گویند. اما حکم بر مجموع من حیث المجموع را «عام مجموعی» گویند. در عام مجموعی، اگر همه مصادیق امتثال شود یک اطاعت محقّق می‌شود و با ترک یک مورد به‌هیچ‌وجه اطاعتی صورت نمی‌گیرد، بلکه عصیان محقّق می‌شود، مانند ایمان به ائمه معصومین (ع). اگر کسی یازده امام را قبول داشته، امّا منکر امام زمان (عج) باشد، همانند کسی است که به‌هیچ امامی ایمان نیاورده باشد. در منطق، عام در‌برابر خاص، به مفهومی گفته می‌شود که نسبت به مفهوم دیگر شمول و مصادیق بیشتری داشته باشد، مثل مفهوم حیوان نسبت به مفهوم انسان.