عباس میرزا قاجار
عباس میرزا قاجار (۱۲۰۳ـ مشهد ۱۲۴۹ق)
پسر دوم و ولیعهد فتحعلیشاه قاجار. عباس میرزا که در نواحی مازندران متولد شد به‌سبب این که مادرش از ایل قاجار بود، ولیعهد و نایب‌السلطنۀ فتحعلیشاه گردید و میرزا عیسی قائم‌مقام فراهانی را به پیشکاری خود برگزید و در ۱۲۱۳ق، به‌همراه اعتضادالدوله به حکومت آذربایجان منصوب شد. هنگام حمله سپاهیان روس به ایران و تصرف شهر گنجه در ۱۲۱۸ق، در دو دوره با آنان جنگید و پیروزی‌های چشم‌گیری هم به‌دست آورد اما به‌سبب ناآشنایی با فنون جدید نظامی و نداشتن تسلیحات نظامی پیشرفته و از همه مهم‌تر کارشکنی افسران انگلیسی ارتش ایران و خیانت بعضی فرماندهان سپاه ایران، کاری از پیش نبرد و در نهایت به انعقاد دو عهدنامۀ گلستان (۱۲۲۸ق) و ترکمانچای (۱۲۴۳ق) تن داد. او طی سال‌های فرماندهی خود سعی کرد تا با کمک مستشاران فرانسوی و انگلیسی سپاه ایران را متحول کند. همچنین گروهی از جوانان ایرانی را به‌جهت فراگرفتن دانش‌های جدید به اروپا اعزام کرد. او در نبردهای خود با عثمانی‌ها پیروز شد و به دستور فتحعلیشاه با حفظ حکومت آذربایجان به‌جهت انتظام حکومت یزد و کرمان روانه آن نواحی شد و بدون جنگ و خون‌ریزی آن مناطق را آرام کرد (۱۲۴۶ق). در ۱۲۴۷ق، مأمور حکومت خراسان شد و قصد فتح هرات را داشت اما در آن‌جا براثر بیماری ورم کلیه درگذشت و در حرم رضوی دفن شد.