عجایب المخلوقات (عربی)
عجایب‌المَخلوقات (۱)
(نام کامل: عجایب‌المخلوقات و غرایب‌الموجودات) کتابی به زبان عربی در نجوم، شناخت جهان، شگفتی‌های عالم و علم‌الاشیاء، تألیف زکریای قزوینی. این کتاب دربردارندۀ چهار مقدمه و دو بخش (مقاله) است. بخش نخست آن در زمینۀ عُلویّات یا موضوعات آسمانی (سیاره‌ها، ستارگان، تقویم و فرشتگان) و بخش دوم دربارۀ سُفلیّات یا اجسام و موضوعات زمینی (عناصر اربعه، مواد معدنی، گیاهان، جانوران و انسان) است. بخش دوم آن دارای مطالب جغرافیایی فراوانی است که بیشتر آن‌ها کلمه به کلمه در اثر معروف دیگر او به‌نام جغرافیا نقل شده است. وجود چهار تحریر جداگانه و متفاوت این اثر، تلخیص‌ها، ترجمه‌ها و نقل‌های متعدد آن به زبان‌های فارسی، عربی، ترکی و جغتایی نشانگر شهرت و رواج فوق‌العادۀ آن در قرون متمادی بوده است. تحریرهای مفصل‌تر این کتاب شامل الحاقات بعدی نسخه‌برداران به متن اصلی آن است. ظاهراً دو تحریر کوتاه‌تر یکی مربوط به ۶۶۰ق و دیگری ۶۵۷ق، نزدیک به متن اصلی قزوینی‌اند. عجایب‌المخلوقات را نخستین‌بار ووستنفلد در گوتینگن چاپ کرد (۱۸۴۸). ترجمۀ آلمانی این اثر به‌همت اته در ۱۸۶۸ در لایپزیگ منتشر شد. ترجمۀ فارسی آن نیز بارها در تهران و هندوستان به‌چاپ رسیده است.