عدالت (فقه)
عدالت (فقه)
در فقه، با آن‌که در موارد بسیار مانند شرایط امام جماعت، مرجع تقلید، قاضی و بیّنه، عدالت شرط شده، ولی معنای مختص به فقه ندارد. عدالت در قرآن و اخبار در معنای جدیدی به‌کار نرفته، و منظور از عدالت در اصطلاح فقه و شریعت نیز همان معنای لغوی آن است. به همین سبب، فقیهان در فهم معنای لغوی عدالت اختلاف نظر دارند. از مهم‌ترین نظریه‌ها در باب معنای عدالت است: ۱. عدالت ملکۀ نفسانی است که شخص را به ملازمت بر تقوا و مروت برمی‌انگیزد. در این تعریف، در معنی تقوا اختلاف شده است. برخی تقوا را اجتناب از گناهان کبیره و صغیره دانسته‌اند، و برخی عدم اصرار بر گناه صغیره را کافی شمرده‌اند. مروت را نیز پیروی از عادت‌های نیکو و اجتناب از عادت‌های زشت معنی کرده‌اند. ۲. برخی از فقیهان، عدالت را ملکۀ نفسانی ندانسته و گفته‌اند که عدالت نفس اعمال خارجی یعنی انجام واجبات و ترک محرمات است بدون آن‌که اقتران آن اعمال به ملکه نفسانی شرط باشد؛ ۳. برخی دیگر گفته‌اند عدالت، همان مسلمانی است بدون فسق آشکار، و یا به عبارتی دیگر حُسن ظاهر است، یعنی مسلمان با ظاهر نیکو و بدون فسق، عادل است.