غرجستان
غَرْجِستان
(یا: غرشستان) سرزمینی قدیمی در شمال غربی افغانستان، واقع در شرق هرات، بر قسمت علیای درۀ رودخانۀ مرغاب و در شمال قسمت علیای رودخانۀ هریرود، معروف به غرج‌الشار. به نوشتۀ قزوینی در آثار‌البلاد، این سرزمین از شرق به ناحیۀ غور، از غرب به هرات، و از شمال به مروالرود، و از جنوب به غزنین محدود بود. غرجستان دارای چندین شهر و روستاهای متعدد بود. شهرهای معروف آن عبارت‌اند از بَشین (ابشین، نشین) سورمین (شرمین، شورمین)، بلیکان (بلکیان)، سنجد، و بیوار. این سرزمین در قرون ۴ـ۵ق، ولایتی غنی و آباد بود و بالغ بر ده مسجد جامع در شهرهای مختلف داشت. بشین در ساحل شرقی مرغاب علیا واقع بود و سورمین در کوهستانی به فاصلۀ چهار فرسخ در جنوب بشین و به همین فاصله نسبت به کروخ در شمال هرات قرار داشت. برنجِ بشین و مویزِ سورمین به نقاط مختلف صادر می‌شد. شاهان غرجستان را شار می‌نامیدند. اینان به احتمال فراوان از اعقاب شاهان هفتالی بودند. اسد بن عبدالله قسری، حاکم خراسان، در ۱۰۷ق غرجستان را گشود و حاکم آن سرزمین را به اسلام درآورد. اعقاب او تا دورۀ غوریان و مقارنِ حملۀ مغول بر این سرزمین حکومت کردند. شار غرجستان نزد اعراب به ملک‌الغرجه معروف بود. یکی از اینان که معاصر سلطان محمود غزنوی می‌زیست، ابونصر محمد بن اسد نام داشت و مقدسی او را شاری فقیه و فاضل توصیف کرده است. به نوشتۀ مقدسی، تختگاه شار در شهر بشین، و به گفتۀ ابن حوقل، در شهر بلیکان بود. غرجستانیان به شبانی و برز‌گری اشتغال داشتند. زبان مردم غرجستان چیزی میان زبان‌های مردم هرات و مرو بود و فرقۀ کرامیه در غرجستان نفوذ بسیار داشت.