غیاث الدین جمشید کاشانی (ح۷۹۰ ـ۸۳۲ق)
غیاث‌الدّین جَمشید کاشانی (ح۷۹۰ ـ۸۳۲ق)
منجم، محاسب، فن‌شناس، مخترع اسباب دقیق رصد و از برجسته‌ترین ریاضی‌دانان دورۀ اسلامی. پدرش مسعود بن محمود در کاشان به طبابت اشتغال داشت. غیاث‌الدین از ۸۰۸ق فعالیت‌های علمی خود را ابتدا در کاشان با رصد و فعالیت‌های نجومی آغاز کرد. در حدود ۸۲۴ق به دعوت الغ‌بیگ رهسپار سمرقند شد و در شمار بزرگ‌ترین منجمانی درآمد که در خدمت الغ‌بیگ به پژوهش‌های نجومی و کار در رصدخانۀ معتبر سمرقند مشغول بودند. شواهد نشانگر آن است که غیاث‌الدین و معین‌الدین کاشی از سوی الغ‌بیگ مأمور بنیادنهادن رصدخانۀ مراغه شده بودند. غیاث‌الدین خود مدیر این رصدخانه شد. غیاث‌الدین از مبتکران اولیۀ کسرهای اعشاری است که چندی بعد اروپاییان، ظاهراً به‌طور مستقل، آن را ابداع کردند. او در رسالۀ محیطیه، اندازۀ عدد پی (π) یعنی نسبت محیط دایره به قطر را با دقتی کم‌نظیر حساب کرد. همچنین، جیب (سینوس) زاویۀ یک درجه را در رسالۀ وَتَر و جیب در شمار سِتّینی (شصتگانی) یافت که هر هفده رقم اعشاری آن با مقدار واقعی سینوس مطابقت دارد. قاضی‌زادۀ رومی کارهای محاسباتی غیاث‌الدین را تنقیح کرده و آن را در رساله فی استخراج جیب‌الدرجه الواحده علی‌التحقیق‌الحقیق استخراجه افضل‌المهندسین غیاث‌الدین جمشید‌القاسانی گرد آورده است. کاشانی «زیج ایلخانی» را که حاصل رصدها و محاسبات خواجه نصیرالدین طوسی در مراغه بود، اصلاح و تکمیل، و همۀ جدول‌های آن را از نو با دقیق‌ترین محاسبه‌ها استخراج کرد و «زیج خاقانی» را پدید آورد. غیاث‌الدین اسبابی برای شناسایی تقویم‌ها و عرض‌های ستارگان اختراع کرد که به طبق‌المناطق معروف است. مفتاح‌الحساب از مهم‌ترین آثار اوست که آن را به زبان عربی نگاشته است. از دیگر آثار اوست: رسالۀ سُلَّم‌السَماء، در استخراج ابعاد زمین و ستارگان؛ تلخیص المفتاح فی علم الحساب، که خلاصه‌ای از مفتاح‌الحساب است.