غیبت

غِیبت (اخلاق)

سخن، فعل یا اشاره‌ای است که پشت سر مسلمانی از عیب او حکایت کند، چنان‌‌که اگر به گوش او برسد، ناراحت شود. این کار حرام است. در صورتی که مفسده‌ای نباشد باید از فرد غیبت شده (مغتاب) جلب رضایت شود. از منابع روایی اسلامی برمی‌آید که غیبت گناه کبیره است. در قرآن کریم، این کار به‌منزلۀ خوردن مردار برادر مسلمان تلقی شده است. پیامبر اسلام (ص) می‌فرماید که غیبت از زنا بدتر است. دربارۀ حرمت غیبت مسلمان مجنون یا نابالغ غیر ممیز اختلاف است. ذکر عیوب ظاهر مغتاب مانند کوری و امثال آن به نظر برخی غیبت شمرده نمی‌شود و برخی عالمان، قصد تحقیر را نیز در تحقق غیبت شرط کرده‌اند و برخی دیگر ذکر عیب مسلمان را بدون حضور هیچ مخاطب نیز غیبت شمرده‌اند. ذکر عیب جمعی از مسلمانان مانند اهالی یک شهر نیز به نظر بسیاری فقیهان غیبت است. در دو مورد، غیبت جایز است: ۱. ذکر عیب مسلمان متجاهر به فسق، فقط در مورد همان فسقی که به آن تجاهر می‌کند؛ ۲. در مقام تظلم‌خواهی و نیز چنانچه مصلحتی مهم‌تر از حفظ عیوب مسلمان در بین باشد، انجام غیبت منعی ندارد؛ مانند تنبیه‌کردن مغتاب، چنان که پس از غیبت، از روی شرم امید رود که دست از کار بد خود بکشد؛ یا در مقام نصیحت یا مشورت دادن به کسی که نیاز به مشورت و نصیحت دارد؛ یا در مقام جرح شاهد که در محکمه اقامۀ شهادت کرده است؛ یا در مقام رد کسی که در دین بدعت وارد کرده است.