فابریسیوس، هی یرونیموس (۱۵۳۷ـ۱۶۱۹)

فابْریسیوس، هی‌یِرونیموس (۱۵۳۷ـ۱۶۱۹)(Fabricius, Hieronymus)

فابْريسيوس، هي‌يِرونيموس

(جـرونـیمـو فـابریتسیوی ایتالیایی) کالبدشناس و رویان‌شناس ایتالیایی. به جیرولامو فابریتسیو نیز معروف است. از ۱۵۷۴، بررسی‌های دقیقی دربارۀ سیاه‌رگ‌ها و جریان خون صورت داد و دریچه‌های یک‌طرفه‌ای را کشف کرد که خون را به‌طرف قلب هدایت می‌کنند. به‌علاوه، تکامل رویان جوجه را نیز بررسی کرد. فابریسیوس دربارۀ اصول مکانیک تنفس، فعالیت عضلات، ساختمان حنجره، و چشم نیز تحقیقاتی صورت داد. او برای نخستین‌بار توصیف کاملی از حنجره به‌دست داد و موقعیت عدسی چشم را به‌درستی توصیف کرد. همچنین، نشان داد که اندازۀ مردمک متغیر است. در آکواپندنته، نزدیک اورویتو، زاده شد و در پادوا درس خواند و استادش گابریل فالوپیوس بود. در ۱۵۶۵، فابریسیوس، در مقام استاد کالبدشناسی، جانشین فالوپیوس شد. قبل از فالوپیوس، آندرآس وسالیوس و ماتئو کولومبو این سمت را داشتند. فابریسیوس شهرتی جهانی کسب کرد و دانشجویان بسیاری را از کشورهای گوناگون جذب کرد. ویلیام هاروی نیز از ۱۶۰۰ تا ۱۶۰۲ شاگرد او بود. در ۱۵۷۹، فابریسیوس دریچه‌های سیاه‌رگ‌ها را به‌نمایش عمومی گذاشت و در ۱۶۰۳، در کتابی با نام در باب دریچه‌های سیاه‌رگ‌ها، نخستین توصیف دقیق از این دریچه‌ها را با تصاویری به‌چاپ رساند که جزئیات را نیز نشان می‌دادند. او به‌اشتباه تصور می‌کرد که وظیفۀ دریچه‌ها کاهش سرعت جریان خون است تا بافت‌ها مواد مغذی موجود در خون را بهتر جذب کنند. با این همه، زحماتش باعث شد یکی از عوامل مهم دخیل در حرکت خون در بدن شناخته شود. وسالیوس نشان داده بود که سوراخی برای حرکت خون بین حفره‌ها در دیوارۀ میانی قلب وجود ندارد. این امر خلاف ادعای جالینوس بود. کولومبو مسیر حرکت خون از قلب به شش‌ها را نشان داده بود. در این مسیر خون پیش از جریان‌یافتن در همۀ بدن حرکت می‌کرد. وجود دریچه‌های یک‌‌طرفۀ فابریسیوس در وریدها به آن معنی بود که خون پس از گذر از این دریچه‌ها راه برگشت ندارد و باید در یک جهت پیش رود. این موضوع ویلیام هاروی را عمیقاً تحت تأثیر قرار داد و زمینه‌ساز کشف گردش خون شد. فابریسیوس در رساله‌اش با نام در باب تشکیل جنین (۱۶۰۰)، که اولین اثر در نوع خود بود، ‌به مقایسۀ مراحل نهایی تکامل جنین جانوران گوناگون پرداخت و اولین توصیف دقیق از جفت را به‌دست داد. او در کتاب در باب تکامل تخم و جوجه (۱۶۱۲)، فرضیه‌های نادرستی را مطرح کرد. از آن جمله این‌که اسپرم وارد تخمک نمی‌شود و با تحریک از راه دور باعث شروع فرآیند زایش می‌شود.

 

---