فاتحه، سوره
فاتِحه، سوره
سورۀ شمارۀ ۱ به‌ترتیب مصحف و ۵ به‌ترتیب نزول، در ۷ آیه و ۲۹ کلمه. این سوره یک‌بار در مکه و بار دیگر در مدینه نازل شده است، به‌همین جهت این سوره را «مثانی» نیز نامیده‌اند؛ ولی چون نخستین‌بار در مکه نازل شده است، رسماً از سوره‌های مکی شمرده می‌شود. این سوره نام‌های بسیار دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از ۱. «فاتحةالکتاب»؛ (فاتحه، به‌معنای آغازگر)، زیرا کتاب قرآن و نماز با این سوره آغاز می‌شوند؛ ۲. حمد؛ ۳و۴. ام‌الکتاب و ام‌القرآن، که در حکمِ اصل کتاب است؛ ۴. سبع‌المثانی (سبع به‌معنی هفت و «المثانی»، جمع مثنی به‌معنی دوبار)؛ این سوره در هر نماز لااقل دوبار خوانده می‌شود (در فقه شیعۀ امامیه) و نیز دوبار نازل شده است؛ ۵. شافیه یا شفاء؛ این سوره از سوره‌های کوتاه قرآن است. مضامین اصلی این سوره عبارت‌اند از خداشناسی و اوصاف حق، توصیف بندگان صالح، تبیین مسئلۀ هدایت و صراط مستقیم در قالب دعا و ابراز تنفر از کجروی و گمراهی. امتیاز این سوره بر دیگر سوره‌های قرآن وجوب قرائت آن در همۀ نمازهای واجب شبانه‌روزی (نمازهای پنج‌گانه) و مستحبی است. طبق حدیث رسول‌الله (ص) که فرموده‌اند «لاصلوة الا بفاتحةالکتاب» (هیچ نمازی بدون خواندن فاتحه، درست نیست)، اهل سنت در تمامی رکعات هفده‌گانۀ نمازهای یومیه و شیعۀ امامیه در دو رکعت اول از نمازهای پنج‌گانه، قرائت سورۀ فاتحه را واجب می‌دانند.