فتح بن خاقان (ح ۲۰۰ـ۲۴۷ق)
فَتح بن خاقان (ح ۲۰۰ـ۲۴۷ق)
ادیب، شاعر و دولتمرد تُرک‌تبار عرب، وزیر و کاتب متوکل خلیفۀ عباسی. پدرش از سرداران ترک سپاه عباسیان بود. پس از به‌خلافت رسیدن متوکل، کاتب او شد (۲۳۲ق) و در ۲۳۵/۲۳۶ق در مقام ناظر خلیفه به سامرا رفت. مدت کوتاهی عهده‌دار حکومت مصر بود (۲۴۲ق)، در ۲۴۴ق حکمران دمشق شد، و سپس به وزارت رسید. از دوست‌داران شعر و ادب، و خانه‌اش محفل دانشوران به‌ویژه ادیبان بود؛ با شاعران و ادیبانی چون بُحتری و جاحظ دوستی داشت. گویند دوستی او با خلیفه چنان بود که متوکل او را به برادر خواندگی خود پذیرفت. فتح، کتابخانۀ بزرگی نیز از کتب علوم غیر دینی داشته است. سرانجام، به‌همراه خلیفه متوکل، به‌دست سرداران ترکِ منتصر کشته شد. آثارش باقی نمانده، فقط یاقوت حموی در معجم‌الادباء پاره‌ای از ابیات و نام برخی از تألیفاتش را ذکر کرده است. ازجمله آثار اوست: اختلاف‌الملوک؛ الروضة و الزهر؛ الصید الجارح.