فرانسوی، ادبیات

فَرانسَوی، ادبیات (French literature)
قرون وسطا. منظومۀ رولان (ح ۱۰۸۰)، از اوّلین حماسه‌های سلحشوری (شعرهای حماسی دربارۀ کارهای شجاعانۀ شهسواران) بود که در دوره‌های بعد رُمانس‌های آرتوری و مضامینی برگرفته از تاریخ باستان، مانند اسکندر، تروا و تِبِس (طیوه) جای آن‌ها را گرفتند؛ اثر کرتین دو تروا در قرن ۱۲ بهترین شکل رُمانس‌های آرتوری به‌شمار می‌رود. شکل دیگر ادبیات قرون وسطایی فرانسه در آثار زیر مشهود است: اوکاسن و نیکولت، اثر نویسنده‌ای ناشناس در اوایل قرن ۱۳، شعر تمثیلی رمان گل ‌سرخ که بخش نخست آن را گیوم دو لوریس (ح ۱۲۳۰) و بخش دومش را ژان دو مون (ح ۱۲۷۵) نوشته است و نیز اثر طنز داستان رونار در قرن ۱۲. در این دوره بود که مورخانی چون ویلاردوئن، ژوئنویل، فرواسار، کومین، و فرانسوا ویون، نخستین شاعر بزرگ فرانسه، ظهور کردند.

قرن ۱۶. رُنسانس: مشهورترین شاعران این‌ دوره رونسار، رهبر پلیاد، (گروهی متشکل از هفت نویسنده) بود. افراد دیگر این گروه عبارت بودند از مارو در آغاز قرن ۱۶ و ماتورن رِنیِه (۱۵۷۳ـ۱۶۱۳). رابله و مونتنی، که مقاله‌نویس بود، از نوابغ نثرنویس این دوره بودند.

قرن ۱۷. پیروزی شکل (فُرم) در آثار نمایش‌نامه‌نویسان بزرگ کلاسیک، کورنی، راسین، و مولیر، و آثار لطیف و درخشان لا فونتن، شاعر، و بوالو، شاعر و منتقد، تحقق یافت. برخی از استادان نثرِ این دوره عبارت‌اند از فیلسوفانی چون پاسکال و دکارت، بوسوئه، که خطیب بود، و منتقدانی چون لا برویر، فِنلون، مالبرانش، لا روشفوکو، کاردینال دو رتس، مادام دو سوینیِه و لوساژ.

قرن ۱۸. عصر روشنگری و دورۀ نثرنویسانی چون مونتسکیو، ولتر، روسو و دانشمندی نظیر بوفون، همچنین دیدرو، دایرةالمعارف‌نویس؛ و وُوْنارگ، نویسندۀ رسایل اخلاقی؛ همچنین رمان‌نویسانی چون پروو  و ماریوو، و سن سیمون، که خاطره‌نویس بود.

قرن ۱۹. شعر بار دیگر با آثار شاعران رُمانتیکی چون لامارتین، هوگو، وینیی، موسه، لوکنت دولیل و گوتیه، رونق یافت؛ رمان‌نویس‌های این مکتب عبارت بودند از ژرژ ساند، استندال و دومای پدر؛ منتقد معروف این دوره سنت بوو بود؛ و مورخان آن تیِر، میشله و تِن بودند. بالزاک، رمان‌نویس واقع‌گرا، همچون فلوبر، زولا، برادران گنکور، آلفونس دوده، موپاسان و هویسمانس پیرو مکتب ناتورالیسم بود. نمایش‌نامه‌نویس‌های این دوره عبارت بودند از هوگو، موسه و دومای پسر. نمایندۀ سمبلیسم، که جنبشی نوگرا بود و علیه شعر کلاسیک و نگرش‌های مادی شورید فیلسوفی با نام برگسون بود. سمبلیسم نخستین‌بار در آثار ژرار دو نروال و سپس بودلر، ورلن، مالارمه، رمبو، کوربیِر و ویلیه دو لیل آدام، که نثرنویس بود، ظاهر شد؛ نویسندگان بعدی این مکتب، هانری دو رنیه و لافورگ بودند.

قرن ۲۰. والری، کلودل و پُل‌ فور که طرفدار «شعر ناب» بودند نمایش‌نامه و شعر را احیا کردند؛ نویسندگان دیگر این دوره عبارت بودند از رمان‌نویسانی چون، ژید و پروست، منتقدانی نظیر تیبوده (۱۸۷۴ـ۱۹۳۶) و سن ژون ‌پرس، که آخری شاعر هم بود. جنبش سوررئالیست از «شعر ناب» آغاز شد، با آثار اِلوآر و آپولینر ادامه یافت و نویسندگانی چون ژیرودو، لوئی آراگون و کوکتو را تحت تأثیر قرار داد. واکنش ادبی علیه سمبلیست‌ها در آثار شارل پگی، روستان، دُ نوآی و رومن رولان دیده می‌شود. هانری باربوس، ژول رومن، ژولیَن گرین، فرانسوا موریاک، فرانسیس کارکو و ژرژ دوهامِل ازجمله رمان‌نویس‌های ناتورالیست بودند. دیگر نثرنویسان عبارت بودند از موروا، مالرو، مونترلان، آناتول فرانس، سنت اگزوپری، آلن-فورنيه، پِير هانپ و بلوخ. تئاتر با آثار برنار، آنویی، بکت و یونسکو رونق یافت. جنگ جهانی دوم، تأثیر عمیقی بر نویسندگان فرانسوی گذاشت. برخی نویسندگان نامدار پس از جنگ عبارت بودند از اگزیستانسیالیست‌هایی نظیر سارتر، کامو، ورکور (با نام اصلی ژان برولر)، سیمون دو بووار، اَلِن‌روب‌گریه، رومن گاری، ناتالی ساروت و مارگارت دوراس.

 

---