فرسایش و رسوب گذاری
فرسایش و رسوب‌گذاری (erosion and sedimentation)
دو فرآیند زمین‌شناختی که مکمل یکدیگرند. فرسایش سنگ‌ها را می‌ساید و مواد آن‌ها را از یک ناحیۀ سطح کرۀ زمین برمی‌دارد، در حالی‌که رسوب‌گذاری آن‌ها را در جای دیگر برمی‌نشاند. مواد فرسایش‌یافته، پیش از آن‌که نهشته شوند، معمولاً مدتی و تا مسافتی انتقال می‌یابند، و این انتقال غالباً به‌وسیلۀ نیروی فرسایشی (نیروی فرساینده)[۱]، معمولاً باد یا آب، صورت می‌پذیرد. فعالیت‌های انسان سبب فرسایش گستردۀ خاک در طول تاریخ شده است. فرسایش در خشکی شامل هرگونه فرسایشی است که در روی زمین درمعرض تأثیر جوّ (هوا) روی می‌دهد. مواد سنگی‌ای که درمعرض جریان هوا قرار دارند غالباً براثر فرآیندهای شیمیایی یا مکانیکی (هوازدگی[۲]) تغییر می‌کنند و سپس به‌طرق گوناگون جابه‌جا می‌شوند. عوامل عمدۀ فرسایش در خشکی عبارت‌اند از گرانش، آب جاری، یخ (عمدتاً در یخچال‌ها و فرآیند یخ‌گیری[۳]، یعنی تحت تأثیر قرار‌گرفتن پوستۀ جامد زمین با فرسایش و رسوب‌گذاری یخچالی)، باد، و امواج اقیانوسی نزدیک به ساحل. فرآیندهای رسوب‌گذاری یعنی فرآیندِ انباشت رسوب، هنگامی روی می‌دهد که یک عامل انتقال‌دهنده ناگزیر شود بار رسوبش را به‌جا گذارد. نهشت[۴] ممکن است به‌دلایل فیزیکی اتفاق افتد، مانند وقتی که یک تودۀ رسوب براثر نیروی گرانش در سراشیبی به حرکت درمی‌آید و به پای شیب می‌رسد، وقتی که سرعت یک جریان هوا یا آب کاهش می‌یابد، یا وقتی که یخ یخچالی ذوب می‌شود؛ نهشت ممکن است علل شیمیایی هم داشته باشد، مانند وقتی که مواد محلول در آب ته‌نشین می‌شوند؛ یا ممکن است به‌علل زیست‌شناختی یا زیست‌شیمیایی این نهشت صورت پذیرد، مانند وقتی‌که موجودات زنده به‌منزلۀ تله عمل کنند یا انباشت رسوب را موجب شوند. نهشتِ گرانشی رسوب تقریباً همیشه در قاعدۀ تپه‌ها یا دماغه‌هایی روی می‌دهد که در آن‌جا شیب‌ها کمتر از آنند که امکان حرکت روبه پایین بیشتری را فراهم آورند. نهشت رسوب جامدِ آب‌های جاری یا رودخانه‌ای وقتی پدید می‌آید که جریان‌ها کُند شوند. این رسوب‌گذاری در نواحی مرطوب در آبگیرهای عمیق و راکد، در حواشی داخلی پیچ‌های رودخانه، در آب‌های راکد پس از آبشار و در مصب‌های رودخانه، جایی که جریان آب به آب آرام و راکد دریاها، دریاچه‌ها، یا مرداب‌ها وارد می‌شود، تحقق پیدا می‌کند. در مرداب‌ها، بخشی از رسوب‌گذاری از طریق دام‌اندازی گیاهی صورت می‌پذیرد. در بیابان‌ها خشک‌شدن رسوب‌ها (ازدست‌دادن آب[۵]) باعث رسوب‌گذاری می‌شود.