فرعون
فِرعون (pharaoh)
(شکل عبری عنوان سلطنتی مصری پر ـ او؛ به‌معنای خانۀ بزرگ یا کاخ سلطنتی یا خورشید) لقبِ پادشاهان مصر باستان. این عنوان در‌اصل به خانوادۀ سلطنتی اطلاق می‌شد و پس از حدود ۹۵۰پ‌م، از دورۀ پادشاهی نو به‌بعد، عنوان و لقبی برای پادشاهان مصر باستان بود که به نام آن‌ها افزوده شد. پادشاهان مصر موجوداتی ملکوتی و تجسم هوروس، خدای مصر، انگاشته می‌شدند. اهرام و مقبره‌هایی که در درۀ شاهان، واقع در تب (طیوه)، وجود دارند برای آن ساخته شده‌اند که نفوذ هر پادشاه پس از مرگش محفوظ بماند. اما این عقاید رفته‌رفته تغییر یافت و سرانجام در دورۀ پادشاهی نو میان نهاد پادشاهی آسمانی و شخصی که فرعون خوانده می‌شد، تمایز قائل شدند. فراعنه نیز مانند دیگر پادشاهان نشان‌هایی داشتند؛ مثلاً تاج دو وجهی که شامل تاج سپید مصر علیا و تاج سرخِ مصر سفلا می‌شد، و ریش چوبی که ویژۀ فرعون بود. فراعنه معمولاً از بین مردها انتخاب می‌شدند، البته زنان برجسته‌ای چون هتس هپ‌سوت و کلئوپاترا استثنا بودند. با این حال، توارث از طریق نسب زنان نیز پذیرفته می‌شد، به‌گونه‌ای که ازدواج با دختر فرعون حق رسیدن به تاج و تخت را به شوهر او می‌داد. واژۀ فرعون گاه همراه با نام پادشاهان و گاه چون اسم خاص به‌کار رفته است. احتمالاً فراعنۀ عهد ابراهیم و یوسف از شاهان سلسلۀ هیکسوس‌ها بوده‌اند. رامسس دوم، فرعون زمان موسی، از معروف‌ترین فراعنه بوده است. بنابه روایتی خروج قوم یهود از مصر در پادشاهی پسر و جانشین او، مرپنتاح دوم، یا در عهد ستی دوم صورت گرفت. در عهد عتیق، فرعون نکو نخستین فرعونی است که با نام خاص ذکرشده و جانشینش فرعون خفرع آخرین فرعون یاد شده در عهد عتیق است. نام فرعون در قرآن هم آمده است.