فصوص الحکم (عرفان)
فُصُوصُ‌الحِکَم (عرفان)
نگاشتۀ ابن عربی، به عربی، در عرفان. این اثر از مهم‌ترین آثار ابن عربی، و مهم‌ترین رسالۀ تدوین‌شده در تمامیِ حوزۀ عرفان نظری است. ابن عربی خود معتقد است که این کتاب را، در رؤیایی که در دهۀ سوم محرم ۶۲۷ق در دمشق دیده است، از دست پیامبر اکرم (ص) دریافت کرده، و به امر ایشان، مأمور به نقل (تدوین و نشر) آن شده است. نه‌تنها تمامی جزئیات مسائل آن کتاب را حاصلِ دریافت از پیامبر اکرم (ص) می‌داند، که معتقد است ادراکات او پیرامونِ پاره‌ای از مسائلِ مندرج در این کتاب، حتی در تمامیِ عالم وجود نمی‌گنجد، اما تنها آن بخشی را که بدان مأمور شده در این کتاب می‌آورد. شماری از شارحان او، به‌هنگام دفاع از آرائی از او که مخالفِ صریح نصوص می‌نماید همچون ذبیح‌بودنِ اسحاق، و نه اسماعیل (ع) شیخ را مأمور و فاقدِ اختیار تصرف در مضامین کتاب دانسته‌اند. ابن عربی فصوص را در ۲۷ فَصّ (= نگین، خلاصه) تدوین کرد و در هر فص، به معارفی از مقام نبوت و ولایت پیامبری پرداخت. به‌جز خالد بن سنان، نام دیگر پیامبرانِ مطرح‌شده در این کتاب در قرآن و حديث مذکور است. چهار فصّ آدمی، شیثی، موسوی و محمدی درشمار مهم‌ترین فصوص این کتاب‌اند. به هر روی، فصوص از ابتدای پیدایش، درشمار جنجال‌برانگیزترین کتاب‌های جهان اسلام قرار گرفت. از سویی، ابن عربی خود به تدریس آن پرداخت و این زنجیره همچنان تا خود او پیوسته شد و برقرار ماند، و از سویی دیگر، شدیدترین حملات را نیز در مقابل خود دید. تدوین بیش از ۲۰۰ شرح از سویی، و ده‌ها ردّیه از سوی دیگر مبیّنِ حضور دائمی این کتاب در عرصۀ عرفان و حکمت اسلامی بوده است. شروحِ جَندی، تَلِمْسانی، کاشانی، قیصری و ابن تُرْکه درشمار مهم‌ترین شرح‌های این کتاب‌اند. اخیراً بخشی از آن توسط محمدعلی و صمد موحّد نیز به فارسی ترجمه و شرح شده است (۱۳۸۵ش). به پاره‌ای از زبان‌های دیگر نیز ترجمه شده است.